‘Internationale gemeenschap moet toepassing vredesakkoord afdwingen’

Het is de veertiende keer dat de Somalische leiders via onderhandelingen een eind willen maken aan de chaos die het land al in zijn greep heeft sinds president Siad Barre werd afgezet in 1991. Ook deze keer is het een erg moeilijk, complexe en frustrerende aangelegenheid, aldus Mwangale. Ook de betrokken partijen waarschuwen voor overdreven optimisme. We willen een fundament leggen, niet het hele huis,” verklaarde militieleider Hussein Aideed aan het persagentschap Reuters.

Maar de verwachtingen zijn hooggespannen bij de huidige onderhandelingen. Voor het eerst hebben we, in de woorden van Mwangale een full house van alle militairen en militieleiders. Sinds het begin van de gesprekken in oktober is er een staakt-het-vuren van kracht maar dat belet niet dat er in Somalië nog schermutselingen plaatsvinden. De deelnemers zetten nu hun visie op papier over enkele struikelpunten: federalisme, een nieuwe grondwet, ontwapeningen, landverdeling en economisch herstel. Tegen het eind van de maand kan daarover een debat beginnen. Daarna kunnen de onderhandelaars beginnen aan de moeilijkste taak: praten over regeringsdeelname.

Het ruime deelnemersveld is tevens de handicap van het Somalische vredesproces. In oktober daagden er meer dan 800 deelnemers op hoewel er maar 400 waren uitgenodigd. Sommige strijdende partijen eisten dat hun ‘vertegenwoordiging’ werd uitgebreid. Mwangale moest de ongenode gasten manu militari aan de deur zetten. Anderen, zoals Muhammad Qanyare Afrah en kolonel Barre Hiiraale, stapten vrijwillig op uit onvrede met de gesprekken. Nog anderen, zoals militieleider Muse Sudi Yalahow, moesten terugkeren naar het thuisfront om de orde er te herstellen. Mwangale relativeert het grote verloop aan de onderhandelingstafel. De tweede fase van het proces, het oprichten van verzoeningscommissies, wordt belangrijker.

De echte lakmoesproef wordt het bereiken van een akkoord over regeringsdeelname. Zelfs als dat lukt, wordt het een heksentoer om het akkoord van Eldoret toe te passen in Somalië. Bij de toepassing zullen de problemen de kop opsteken. Om af te kunnen dwingen wat de toekomstige regering beslist, moet de internationale gemeenschap monitoring en enforcement (lees: troepen en waarnemers) leveren, zegt Mwangale. Internationale troepen zijn gezien de ervaringen in het verleden geen evidente zaak. Maar de hoofdonderhandelaar gelooft dat zelfs de Verenigde Staten hun steun zullen verlenen aan zo’n initiatief. Ze hebben er sinds 11 september alle belang bij dat het conflict in Somalië stopt. De VS geloven dat de wetteloosheid en de lekke grenzen het land tot een perfecte schuilplaats voor terroristen hebben gemaakt. Die hypothese won aan kracht nadat vermoedelijk al Qaeda eind november een bomaanslag pleegde op een hotel in Kenia. Het is mogelijk dat de bom vanuit Somalië het land werd binnengesmokkeld.