Iraanse Nobelprijswinnares roept VS op tot dialoog

Voor een stampvolle zaal in het Carnegie Endowment for International Peace in Washington pleitte Ebadi gisteren (2 februari)voor een brede dialoog tussen beide landen. Daarmee doelt ze niet enkel op bilaterale contacten tussen de presidenten of de regeringen van de VS en Iran, maar ook op een dialoog tussen niet-gouvernementele organisaties en gewone mensen. “Er is een geschiedenis van vriendschap tussen het Iraanse en het Amerikaanse volk”, zei Ebadi. “Als ik het heb over een dialoog tussen de samenleving van beide landen, dan bedoel ik het opbouwen van een betere verstandhouding tussen de volkeren.” Sancties, militaire geweld of zelfs maar de dreiging daarmee vindt ze contraproductief.

Zonder voorwaarden

De nieuwe Amerikaanse president Barack Obama maakte van een dialoog met Iran één van de speerpunten van zijn campagne. De tegenstanders van die dialoog zijn vooral bezorgd om de nucleaire ambities van Iran. Het land verrijkt uranium, naar eigen zeggen voor burgerdoeleinden maar volgens critici voor de ontwikkeling van nucleaire wapens. “De gesprekken zouden niet gericht mogen zijn op het nucleaire thema, maar op de vooruitgang van de mensenrechten”, zei Ebadi.
De nieuwe Amerikaanse president moet zijn precieze plannen nog duidelijk maken, maar tijdens zijn campagne gaf Obama te kennen dat hij gesprekken wil aangaan zonder voorwaarden en dat hij niet langer zou aansturen op een verandering van het regime in Iran. Dat was een aanhoudende, weliswaar officieuze dreiging van de regering-Bush.
Toch zijn sommige waarnemers op hun hoede voor de mogelijke aanwijzing van Dennis Ross als “Iran-gezant”. Ross is een voormalig onderhandelaar in de mislukte vredesgesprekken tussen Israëli’s en Palestijnen onder de voormalige presidenten Bill Clinton en George H. W. Bush. Zijn ervaring met Iran lijkt zich te beperken tot het mede-oprichten van de campagne “United Against a Nuclear Iran” en tot het ondertekenen  van een neoconservatief rapport “Meeting the Challenge: U.S. Policy toward Iranian Nuclear Development”. Het rapport stelt dat er alleen met Iran mag gepraat worden als het land stopt met de verrijking van uranium.
Hoewel Ebadi niet inging op het nucleaire thema, was ze wel duidelijk over voorwaarden voor de gesprekken: “Ik heb altijd gezegd dat enkel een dialoog zonder voorwaarden het probleem kan oplossen.”

Harder optreden

Ebadi, die in 2003 de Nobelprijs voor de Vrede won voor haar strijd voor de mensenrechten, ligt zelf regelmatig overhoop met de Iraanse overheid. Haar organisatie, het Centrum voor de Verdediging van de Mensenrechten, werd in december gesloten door de autoriteiten omdat er sprake zou zijn van belastingontduiking. “Het kantoor mag dan wel gesloten zijn”, zei Ebadi, “we zetten onze activiteiten voort.”

Ik heb altijd gezegd dat enkel een dialoog zonder voorwaarden het probleem kan oplossen

Begin januari nog werd Ebadi’s huis beschadigd door betogers die haar “Amerikaans” noemden. Eén van de betogers zei tegen de pers dat hij lid was van de Basij, een paramilitaire groep die banden heeft met de Iraanse Revolutionaire Garde. De ordediensten lieten de betogers hun gang gaan, ook na een telefonische oproep van Ebadi.
Toch wil ze van geen wijken weten. Op de vraag of ze meteen terug zal keren naar Iran of een tijdje wil schuilen in het Westen nu de Iraanse overheid de druk opvoert, antwoordde ze resoluut: “Ik ben een Iraanse. Ik ben geboren in Iran, ik leef in Iran en ik zal er sterven. Na mijn spreekbeurten in de VS keer ik meteen terug naar huis.”
De slogans op haar huis zijn sprekend voor de achterdocht van Iran dat mensenrechtenactivisten gesteund worden door de Verenigde Staten. Vorige maand zei de vrouwenrechtenactiviste Sussan Tahmasebi dat de oproep van de regering-Bush voor een regeringswissel in Iran de overheid een excuus gegeven had om harder op te treden tegen mensenrechtenactivisten.
Volgens Ebadi mag de internationale gemeenschap echter niet aarzelen om de mensenrechtensituatie in Iran aan de kaak te stellen. “De Iraanse regering heeft alle recht om te praten over de mensenrechtenschendingen in de Palestijnse gebieden”, zei ze. “Net zoals andere regeringen mogen praten over mensenrechten in Iran.”
Midden december nog probeerde de voorzitter van de Commissie Buitenlandse Zaken van het Amerikaanse Huis van Volksvertegenwoordigers een ontmoeting te regelen met een hooggeplaatste medewerker van de Iraanse leider Ali Khamenei, maar hij werd op het laatste moment teruggefloten. Het incident, dat maandag gerapporteerd werd in de krant The Wall Street Journal, toont aan hoe gevoelig die eerste gesprekken liggen na dertig jaar onderkoelde relaties. Toch meldde The Washington Times tegelijk een eerste schoorvoetende toenadering op een heel ander vlak: het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zou de Amerikaanse vrouwenteam badminton toestemming gegeven om hebben deel te nemen aan een toernooi in Iran.