Islamitische partijen zullen een vijfde van de stemmen krijgen

Voor buitenstaanders lijken de aanslag in Bali in 2002 en de groeiende politisering van de islam een teken van groeiend fundamentalisme. Maar wie de geschiedenis van de islamitische beweging in Indonesië kent, moet constateren dat de invloed van de islamitische partijen in het land de afgelopen jaren is alleen maar is afgenomen.

Een moslim stemt niet als vanzelfsprekend op een islamitische partij. Bij de eerste democratisch verkiezingen in 1955, kreeg de islamitische partij 42 procent van de stemmen. De nationalisten, waaronder ook sommige communisten, wonnen de verkiezingen. Maar na dertig jaar dictatoriaal bewind onder president Soeharto, kregen de islamitische partijen – die de fundamentalistische sharia-wetgeving voorstaan – in 1999 nog maar 14 procent van de stemmen. Vergeleken met 1955 een flink verlies. Het is dus de vraag wat de islamitische partijen nog in te brengen hebben bij de komende verkiezingen.

Na het bewind van Soeharto (1965 – 1998) heeft Indonesië zich verder in de richting van een democratie ontwikkeld. Op 5 april mogen 148 miljoen Indonesiërs hun parlementsleden kiezen. Grote partijen, zoals de nationalistische PDI van president Megawati Sukarnoputri en de Golkarpartij, allebei niet-religieuze partijen, zullen naar verwachting de meeste stemmen krijgen. De PKB van voormalig president Abdurrahman Wahid en de PAN, seculiere partijen met wortels in de islam, zullen waarschijnlijk ook redelijk scoren. De islamitische partijen PPP, PBB en PKS en de kleinere islamitische splinterpartijen, kunnen naar schatting samen op ongeveer 20 procent van de stemmen rekenen.

Indonesië telt 220 miljoen inwoners, waarvan 85 procent moslim is. In de jaren vijftig van de vorige eeuw was het gebruikelijk dat moslims ook op een islamitische partij stemden. Geestelijken drongen daar op aan. In de jaren zeventig lanceerde de prominente islamitische geleerde Nurcholish Madjid de leus: ‘Islam ja, islamitische partijen nee’. Een kreet die ongekend populair werd en islamitische kiezers de vrijheid gaf geloof en politiek te scheiden.

Volgens een onderzoek van het Internationaal Republikeins Instituut uit december, zullen de meeste van de 35 miljoen leden van Nahdlatul Ulama (NU), de grootste moslimorganisatie in Indonesië, stemmen op de PKB van Wahid. De PKB is nauw verbonden met NU.

Leden van de Muhammadiyah, met 30 miljoen leden de op een na grootste moslimgroepering in Indonesië, stemmen waarschijnlijk op PAN. Deze partij wordt geleid door Amien Rais, voorheen hoofd van de Muhammadiyah.

Zowel de PKB als de PAN claimen dat ze niet-islamitisch zijn. Zo heeft de PKB Bara Hasibuan op de lijst staan, een christen en afkomstig uit noordelijk Sumatra en ooit Amerikaans congreslid.

Het onderzoek wees uit dat de rest van de bevolking vermoedelijk zal stemmen op de Golkarpartij (26 procent) en de PDI (19 procent). Van de niet-islamitische Indonesiërs - christenen, hindoes en boeddhisten – stemt volgens de peiling 37 procent op de PDI en 27 procent op de Golkarpartij.

De grootste islamitische partij in Maleisië, de PAS, verloor op 21 maart de verkiezingen in Terengganu. In die staat had de PAS vanouds veel aanhang. De noordelijke staten Terengganu en Kelantan worden gezien als barometer voor moslimfundamentalisme in Zuidoost-Azië. De PAS had in Terengganu religieuze wetten ingevoerd, inclusief een verbod op gokken en het gebruik van alcohol.

Islamitische partijen in Indonesië gebruiken nauwelijks ‘sharia-kwesties’ in hun campagne. Meestal spreken ze zich niet openlijk uit voor polygamie, hoewel dat in sommige regio’s nog wordt gepraktiseerd. De PKS heeft zelfs de meeste vrouwelijke parlementskandidaten op de lijst staan. In de campagne probeert de partij zichzelf neer te zetten als degelijk en zuiver, niet als islamitisch.

Aan de parlementsverkiezingen in Indonesië op 5 april, doen 24 partijen mee. De verkiezingen worden in drie fasen gehouden. In juli volgende presidentsverkiezingen. Als geen van de kandidaten dan meer dan 50 procent van de stemmen haalt, wat zeer waarschijnlijk is, dan volgen in september de definitieve presidentsverkiezingen.