Israël wordt bevoorrechte handelspartner

Het akkoord creëert ‘gekwalificeerde industriële zones’ (QIZs) in en om de steden Caïro en Alexandrië en het Suezkanaal. Goederen die daar geproduceerd worden, hebben belastingvrije toegang tot de Amerikaanse markt, zo lang er minimaal 8 procent aan materialen uit Israël in is verwerkt.

Volgens de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger Robert B. Zoellick gaat het om het belangrijkste handelsakkoord dat Israël en Egypte de afgelopen twintig jaar tekenden. In Caïro zei hij dat Washington streeft naar een vrijhandelsakkoord met het hele Midden-Oosten.

Amerika heeft de afgelopen jaren met verschillende diplomatieke en economische middelen geprobeerd Arabische regeringen ertoe te bewegen handelsbetrekkingen aan te gaan met Israël. Washington sloot in 1998 al een QIZ-overeenkomst met Jordanië, in 2000 gevolgd door een vrijhandelsakkoord. Bedoeling van de QIZ-overeenkomsten is volgens Amerika om de Israëlische economie beter te integreren in de Arabische wereld.

Critici beschuldigen de VS echter van misbruik van handel voor politieke doeleinden. Op grond van de ervaringen in Jordanië, verwachten ze dat het akkoord niet de gewenste resultaten zal opleveren voor de Egyptische economie. Het akkoord met Jordanië zou Israël wel toegang hebben gegeven tot goedkope Arabische arbeid, maar geen effect hebben gehad op de hoge werkloosheid in Jordanië. Het zou juist geleid hebben tot uitbuiting van arbeiders en verrijking van de lokale elite.

De Wereldbank stelde in september dat de recente economische groei in Jordanië niet heeft geleid tot een meetbare toename van het aantal banen en armoedevermindering. De werkloosheid blijft met 15 procent hoog, veel mensen werken tegen hun wil parttime en er heerst nog steeds veel armoede, zegt de Wereldbank in een rapport. Volgens de VS is het akkoord met Jordanië een succes gebleken. Het zou de afgelopen jaren 35.000 nieuwe banen hebben opgeleverd.

Bij de ondertekening van het akkoord in Caïro waren bescheiden, maar nog niet eerder op deze schaal vertoonde protesten van antiglobaliseringgroepen. Egyptische werknemers zijn niet te koop, scandeerden de demonstranten volgens de Egyptische pers. De tegenstanders noemen de overeenkomst een vorm van modern kolonialisme. Protesten kwamen vooral van textielarbeiders in Mahala en Ismailiya, ten noordoosten van Caïro. Zij zullen naar verwachting het meest merken van de overeenkomst.

De Egyptische Anti-Globaliserings Groep (AGEG) zegt in een verklaring te vrezen dat het akkoord alleen maar winst oplevert voor Egyptische zakenmensen, die grote invloed hebben binnen de regering. Mubaraks beide zonen, Gamal en Alaa, zijn beiden actief in de zakenwereld. De Egyptische president heeft een aantal van hun vrienden benoemd op posten in en rond het kabinet, inclusief de minister van Handel en Financiën, Rachid. Hij was eerder bankier en voorzitter van Unilever in Noord-Afrika.

Een andere lokale groepering, Kate3 (wat in het Arabisch ‘boycot’ betekent), heeft aangekondigd een zwarte lijst van producten en fabrieken aan te leggen. De groep roept arbeiders op om bedrijven die met QIZ werken te mijden en vraagt consumenten de producten te boycotten. Volgens Kate3 is het akkoord in Jordanië op een mislukking uitgelopen omdat meer dan 20 procent van de arbeid die in de ‘industriële zones’ wordt gebruikt, uit Aziatische landen als China komt. Daardoor dalen de lonen voor Jordaanse werknemers. Bedrijven die niet willen meedoen aan QIZ, kunnen het hoofd vaak niet meer boven water houden omdat Washington hen importbeperkingen oplegt.

De Amerikaanse president George W. Bush kwam kort na de aanslagen van 11 september 2001 met het plan voor een vrijhandelsakkoord met het Midden-Oosten (MEFTA). Dat akkoord zou voor 2013 rond moeten zijn. Washington heeft momenteel vrijhandelsakkoorden met Israël, Jordanië en Marokko. Een akkoord met Bahrein wacht nog op goedkeuring van het Congres. Begin volgend jaar begint Amerika besprekingen met de Verenigde Arabische Emiraten en Oman. (JS/MM)