Jaar nul voor economische samenwerking in Zuid-Azië

De lidstaten van de Zuid-Aziatische Associatie voor Regionale Samenwerking (SAARC), samen goed voor 1,5 miljard inwoners, willen hun onderlinge invoerheffingen tussen 2013 en 2018 reduceren tot vijf procent of minder. De uiteindelijke doelstelling van de Zuid-Aziatische Vrijhandelszone (SAFTA) is de invoerheffingen helemaal te doen verdwijnen.

India, Pakistan, Sri Lanka, Bangladesh, Nepal, Bhutan en de Malediven speelden al ruim 10 jaar met de idee om een handelsblok te vormen, maar overeenstemming kwam er pas op een topontmoeting begin 2004 in Islamabad. In november vorig jaar ondertekenden de zeven landen op een volgende top in Dhaka vier protocollen die de meeste wettelijke en administratieve hinderpalen voor het in kracht treden van de vrijhandelsafspraken wegnamen.

De goedkeuring van het SAFTA-akkoord is het belangrijkste wapenfeit van de al in 1985 opgerichte SAARC. Het Zuid-Aziatische blok, dat inmiddels is uitgebreid met Afghanistan, werd sinds de beginjaren zo goed als verlamd door de politieke onenigheid tussen India en Pakistan. Maar de voorbije jaren zijn de betrekkingen tussen de twee regionale kernmachten verbeterd.

Economische belangen kunnen nu voorrang krijgen op politieke geschillen, net zoals dat in andere delen van de wereld het geval is, zegt D N Rao, een professor van de Jawaharlal Nehru-universiteit in New Delhi.

De lidstaten van de SAARC hopen onder meer dat vrijere handel de armoede in de regio kan terugdringen. Meer dan 400 miljoen mensen in Zuid-Azië verdienen niet meer dan een dollar per dag.

De zeven landen willen rekening houden met de onderlinge economische verschillen binnen het nieuwe blok. India, Pakistan en Sri Lanka, de landen met de sterkste economie, zullen hun invoertarieven al tegen 2013 terugschroeven tot vijf procent of minder; de overige landen hebben daarvoor tijd tot 2018. Een werkgroep heeft ook een mechanisme uitgewerkt om de armste landen te compenseren voor de verliezen die ze eventueel zullen lijden door het afbouwen van hun marktbescherming. De rijkere SAARC-landen zullen hun armere partners ook technische bijstand leveren.

Gelet op de lange overgangsperiode denk ik dat de meeste meningsverschillen tussen de SAARC-landen minnelijk geregeld kunnen worden, oordeelt Nagesh Kumar, de directeur van het Onderzoeks- en Informatiesysteem voor Ontwikkelingslanden (RIS), een denktank van de Indiase overheid.

De onderlinge handel van de SAARC-landen is ongeveer 6 miljard euro waard - geen indrukwekkend bedrag. Maar de Federatie van de Indiase Industrie (CII) denkt dat het volume dankzij de SAFTA-overeenkomst de komende jaren aanzienlijk kan groeien.

Veranderingen in de economische structuur van de rijkste SAARC-landen kunnen daartoe bijdragen. In het verleden exporteerden de landen van Zuid-Azië allemaal hoofdzakelijk landbouwproducten als jute, thee en katoen en eenvoudige nijverheidsgoederen als textiel en ambachtelijke producten. Ze zagen elkaar dus in de eerste plaats als concurrenten. Maar intussen hebben vooral Indiase ondernemingen heel andere terreinen veroverd - India voert nu ook geneesmiddelen, auto-onderdelen en software uit. Daardoor wordt India een complementaire handelspartner voor de overige landen.

En zelfs in de traditionele sectoren hebben de SAARC-landen zich gespecialiseerd en vullen ze elkaar meer en meer aan, zegt Rao, de professor van de Jawaharlal Nehru-universiteit. Pakistan importeert ijzererts uit Liberia, terwijl die grondstof ook in India kan worden aangekocht. De Indiase staalverwerkende bedrijven voeren schroot uit heel de wereld in - dat kunnen ze ook makkelijk in Pakistan vinden. Pakistan produceert ook katoensoorten die in India niet verbouwd worden.

Voor sommige geschilpunten is er nog geen oplossing. Pakistan heeft India bijvoorbeeld nog niet de status van meest begunstigde natie toegekend, terwijl India dat omgekeerd al jaren geleden deed. Pakistan vreest dat de Indiase concurrenten veel Pakistaanse bedrijven onder de voet zullen lopen.

Maar de voorstanders van de SAFTA verwijzen naar het bilaterale vrijhandelsakkoord dat India en Sri Lanka vier jaar geleden ondertekenden. In Sri Lanka was de onzekerheid groot over het economisch huwelijk met het gigantische buurland, terwijl Indiase theeproducenten angst hadden voor de concurrentie met de exportkampioenen die hun Srilankaanse concurrenten zijn. Maar die wederzijdse angst bleek ongegrond. India en Sri Lanka produceren verschillende theesoorten, die gemengd kunnen worden om nieuwe markten te ontsluiten. En het handelsdeficit van Sri Lanka met India is de afgelopen vier jaar met de helft verminderd, terwijl het handelsvolume tussen de twee landen verdrievoudigd is.

Voor ‘gevoelige’ producten hebben de SAARC-landen bijzondere regels uitgewerkt. India en Bangladesh, twee felle concurrenten op de internationale textielmarkt, zijn het eens geworden over een systeem waarbij het nieuwe, lage invoertarief voor bepaalde textielproducten enkel voor een vastgelegde hoeveelheid geldt. Voor alles wat extra wordt uitgevoerd, betalen exporteurs een hogere heffing.

India en Bangladesh hadden alle redenen om tot een vergelijk te komen. In de Bengalese ondergrond gaat veel aardgas schuil, en daarmee vormt het land een ideale vestigingsplaats voor energie-intensieve bedrijven. Potentiële investeerders komen onder meer uit India. De Indiase industriegroep Tata wil 2,5 miljard euro pompen in nieuwe bedrijven in Bangladesh. Er zijn ook plannen om een gaspijpleiding aan te leggen die Bangladesh, India en Myanmar zou verbinden. (PD)