Japan schuwt harde aanpak Birmese junta

Razali Ismail was tussen 16 en 19 maart uitgenodigd in Japan om een conferentie over hervorming van de Verenigde Naties bij te wonen. Volgens analisten een signaal dat het belangrijkste donorland in Azië ook op het diplomatieke vlak graag een rol van betekenis wil spelen in de regio. Die bemiddelende rol wil het land in ieder geval graag vervullen als het gaat om de relatie tussen de militaire junta in Birma en oppositieleidster Aung San Suu Kyi van de Nationale Liga voor Democratie (NLD).

Razali ziet dat Japan invloed kan hebben in Birma, zegt Kei Nemoto, Zuidoost-Azië-deskundige aan de Gaiko Universiteit. Japan heeft Birma jarenlang financiële hulp gegeven, tot mei vorig jaar. De band tussen de twee landen brengt met zich mee dat Japan een belangrijkere rol kan spelen dan het Westen.

Japan balanceert wat Birma betreft op een smal koord. Vanuit het Westen klinkt de roep om hervorming en democratisering, in Azië is men gemakkelijker bereid tot compromissen. Tokio lijkt voorstander van wat sommigen in Azië een meer ‘inclusieve’ en realistische benadering noemen. Die verschilt van de westerse aanpak, die zich kenmerkt door (economische) sancties. De Verenigde Staten kondigde vorig jaar een invoerverbod af op producten uit Birma.

In 2002 verstrekte Japan nog 200 miljoen dollar (163 miljoen euro) aan Birma. Vorig jaar gaf Tokio 3 miljard dollar voor samenwerking op technisch gebied. Of de stop op economische hulp die vorig jaar juni werd ingesteld opgeheven wordt, moet nog worden besloten. Japan besloot de geldkraan dicht te draaien, nadat op 30 mei vorig jaar oppositieleidster Suu Kyi en haar partijgenoot U Tin Oo werden gearresteerd en gevangengezet. Bij de arrestatie vielen tientallen doden. Het regime sloot daarna alle NLD-kantoren en universiteiten. Suu Kyi heeft nog steeds huisarrest.

Veel analisten in Japan denken dat de confronterende aanpak van de Verenigde Staten zijn uitwerking mist in Birma. Zij willen aandacht voor ontwikkeling - onderwijs en gezondheid - en politieke verandering. We moeten twee ontwikkelingsprocessen combineren en streven naar een dialoog tussen de Birmese oppositie en de regering, zegt Shigeu Tsumori, voormalig Japans ambassadeur in Birma.

Razali bracht begin maart een bezoek aan Birma en sprak met de militaire top, de oppositie en etnische leiders. In Tokio onthield hij zich van politieke statements over Birma. Wel sprak hij met regeringsvertegenwoordigers en met Birmese activisten. Algemeen wordt aangenomen dat hij de Japanse regering geïnformeerd heeft over de politieke ontwikkelingen in Birma. De militaire top in Birma heeft een zeven-stappen-plan aangekondigd op weg naar ‘nationale verzoening’. Dit junta belooft nog een nieuwe grondwet voor dit jaar, een grondwet die zou worden uitgetekend door een nationale conventie waarin de junta, de oppositie en alle etnische groepen zetelen. Rangoon belooft ook dat de Birmese bevolking inspraak krijgt in het routeplan voor politieke verandering - wanneer de grondwet klaar is, zouden de Birmezen zich kunnen uitspreken in een referendum.

Internationale mensenrechtengroepen vrezen dat de Birmese junta de macht niet wil delen en enkel zichzelf wil legitimeren. Maar veel Aziatische waarnemers denken daar anders over. Razali’s bezoek aan Japan kwam net voor een discussiebijeenkomst van de Asian Dialogue Society, over verzoening in Birma. Tijdens die bijeenkomst werden voorstellen besproken voor een andere Birma-politiek dan die van het Westen en sommige kritische Aziatische landen. De mensen achter de Asian Dialogue Society, waaronder Tsumori, zijn gewonnen voor het idee om een Raad voor Nationale Verzoening op te richten.

De oppositie in Birma houdt voorlopig de boot af. Ik zou graag zien dat Japan krachtiger optreedt tegen de junta, zegt Min Nyo, van het Japan-Birma Centrum dat Birmese dissidenten vertegenwoordigt. Hulp aan Birma zou opgeschort moeten worden, zo lang de junta zich niet volledig engageert met de democratiseringsplannen. Min Nyo zegt niet tegen de besprekingen van Razali en Japan met Birma te zijn. We weten dat het doel is om politieke vooruitgang te boeken. Maar ik ben bang dat het op deze manier uiteindelijk tot niets leidt.


Tsumori verwacht niet dat de financiële steun aan Birma volledig hervat zal worden. Het is moeilijk uit te leggen aan de Japanse burgers dat met hun belastinggeld de ontwikkeling van Birma gesteund wordt, zo lang er geen democratie is en de mensenrechten niet worden gerespecteerd, aldus Tsumori.