Japan wacht op de asbesttijdbom

Als kind haalde Yoshiharu Sawada, nu 77 jaar oud, zijn moeder dagelijks op bij de asbestfabriek waar ze werkte. Hij wachtte tot haar dienst erop zat en daarna wandelden ze naar huis. In de fabriek hing altijd een wolk van asbeststof, ik kon mijn moeder amper zien, zegt Sawada in zijn huis in Kumamoto, 1.200 kilometer ten westen van Tokio.

Zijn moeder overleed zeventien jaar geleden aan longkanker. Bij Sawada werd tien jaar geleden de diagnose pleuritis gesteld. Hij kan nauwelijks nog ademen en moest tien jaar geleden stoppen met zijn werk als winkelier. Hij krijgt dure medicatie en een klein pensioen waar hij nauwelijks zijn uitgaven voor levensonderhoud van kan betalen. Niemand heeft ons destijds verteld dat asbest dodelijk kon zijn, zegt hij.

Asbest, ooit gezien als goedkoop en vuurbestendig wondermiddel, werd als grondstof gebruikt in honderden producten, waaronder veel bouwmaterialen. Het ongereguleerde gebruik in de jaren zeventig en tachtig in Japan eist nu de eerste slachtoffers. De afgelopen jaren werden duizenden doden gemeld onder werknemers van middelbare leeftijd die vroeger met asbest werkten.

Meer dan tweehonderd Japanners eisen nu via de rechter compensatie, omdat uit onderzoek blijkt dat de regering destijds internationaal onderzoek, waarin het verband tussen longkanker en asbest werd aangetoond, negeerde. Als gevolg daarvan overleden in 2003 achthonderd mensen aan asbestkanker. Volgens activisten is dat nog maar een begin. Zij spreken over een “stille tijdbom” die pas over een aantal jaren zal barsten, omdat het jaren kan duren voordat de ziekte zich openbaart.

Professor Ken Takahashi van de Universiteit voor Arbeids en Milieugezondheid in KitaKyushu, voorspelt dat asbestgerelateerde ziekten tussen 2035 en 2039 hun hoogtepunt zullen bereiken. Hij schat dat dan jaarlijks 2.240 mensen overlijden aan asbestkanker.

Vorige maand stemde de regering in met een speciale compensatieregeling van 840 euro per maand voor asbestslachtoffers. Sawada komt echter niet in aanmerking voor die regeling, omdat hij geen asbestkanker (mesothelioma) heeft en omdat hij niet direct met asbest heeft gewerkt. Activisten zijn daarom kritisch over de nieuwe wet. Die is volgens hen een manier van de regering om verantwoordelijkheid af te schuiven naar asbestverwerkende bedrijven.

De activisten krijgen steun van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), die pleit voor betere bescherming van werknemers. Dat is volgens de organisatie niet alleen voor Japan belangrijk, maar ook voor Aziatische landen waar asbest nog niet verboden is. De tragedie in Japan is een voorbeeld voor de rest van Azië, zegt Takahashi. Landen die nog asbest gebruiken, doen er goed aan dat gebruik zoveel mogelijk te beperken. Wij kunnen helpen om betere controlesystemen op te zetten. (JS/MM)