Japanse regering ontmoedigt ‘geenkindpolitiek’ in bedrijven

“Uit onze onderzoeken is gebleken dat de jeugd niet trouwt omdat ze geen geschikte partner vinden. Daarom bieden wij financiële steun aan programma’s die jongeren bijeen brengen met het oog op een huwelijk”, zegt Atsuhiro Goto, een ambtenaar bij de provinciale overheid van Nara.

Of de vreemde maatregel Nara uit de rode demografische gevarenzone helpt? Keiko Muto, een 34-jarige vrouw die werkt in een bank, heeft haar twijfels. “Och, ik heb geen haast om te trouwen”, zegt de alleenstaande vrouw. “Ik hou van mijn werk en dat vergt veel van mijn tijd. Mijn leven veranderen om een gezin te beginnen? Misschien wel, als ik de juiste partner kan vinden.”

Net als Europeanen trouwen Japanners steeds minder en steeds later. Mannen stellen de eeuwige belofte uit tot ze 29 zijn. De gemiddelde leeftijd voor vrouwen komt al in de buurt van 28 jaar. Volgens demografen ligt daar de oorzaak van het zielige reproductiegemiddelde in Japan: 1,29 kinderen per vrouw. Die geringe voortplantingsdrift maakt dat de Japanse bevolking vergrijst en krimpt aan een gevaarlijk tempo.

Ook in Tokio zijn beleidsmakers bang voor het angstbeeld van lege fabrieken en bomvolle rusthuizen. In 2004 werden slechts 1,11 miljoen baby’s geboren, 130.000 minder dan in 2003. Het is al het vierde jaar op rij dat de geboortecijfers zakken. “De geboortecijfers opvijzelen is de belangrijkste bezorgdheid van de Japanse regering”, zegt minister van Welzijn en Werk Katsuya Saito.

Volgens sociale onderzoekers aan de universiteit van Keio wordt de belangrijkste oorzaak van de vergrijzing over het hoofd gezien: werkdruk en onzekerheid op de arbeidsmarkt. “Veel jonge vrouwen en mannen willen vandaag niet meer trouwen en als ze trouwen willen ze geen kinderen”, zegt professor Yoshio Higuchi, die onderzoek doet naar de jeugd van tegenwoordig in Japan. De arbeidsexpert van de universiteit van Keio weet waarom Japanse jongeren bang zijn van huisje-vrouwtje-kindje. “Ze zijn bezorgd over de economische stabiliteit en willen zich bevrijden van de familieverplichtingen.”

Higuchi brengt ‘neets’ en ‘freeters’ in kaart, twee categorieën van jongeren die een demografisch risico vormen. Neet staat voor ‘not in education, employment or training’. ‘Freeters’ zijn mensen die geen vaste job of regelmatig inkomen hebben en dus niet kunnen trouwen of gezinnen stichten. Higuchis statistieken markeren in Japan 520.000 jongeren tussen 15 en 34 als ‘neets’. Japan telt 4,17 miljoen ‘freeters’. “De onzekerheid op de arbeidsmarkt draagt bij tot de vergrijzing van de Japanse bevolking”, zegt Higuchi.

Freeters bestaan al sinds de jaren 80, zo toont Higuchis onderzoek. Schoolverlaters begonnen de rigide en veeleisende jobs te mijden en kozen voor een levensstijl waarin plezier belangrijker was dan voortplanting. Tegen de achtergrond van een economische recessie en een golf van herstructureringen werd freeting in de jaren 90 een echte trend. Een rechtstreeks gevolg van de opkomst van tijdelijke en dus goedkopere arbeid.

De regering lijkt de boodschap intussen begrepen te hebben. Het ministerie van Werk en Welzijn kondigde in mei een vijfjarenplan aan om via economische hervormingen te zorgen voor gezinsvriendelijke bedrijven, voldoende opvang en … vast werk. “Onze nieuwe focus ligt op de gelijkheid tussen mannen en vrouwen op het werk en op het aanleren van de gezinswaarden aan de jeugd,” zegt minister Saito. Er komt een overheidscampagne die bedrijven aanmaant ouderschapsverlof te verlenen en voltijdse contracten aan te bieden. De campagne stimuleert bedrijven om vrouwen met kinderplannen niet meteen af te schrijven.

Het nieuwe plan is veel ambitieuzer dan wat de Japanse regering het afgelopen decennium deed: de kinderopvang uitbouwen. Nu heet het dat mannen en vrouwen met een job ook een gezinsleven moeten kunnen hebben. Een groot contrast met de consensus waarop het naoorlogse Japan zijn economische wonder bouwde: de man klopt lange dagen en de vrouw blijft thuis voor de kinderen. (MM)