Japanse rijstboeren sterven uit

Koshino, een 52-jarige boer, leeft in Niigata, een dorp in het noorden van het land. Hij bewerkt er een rijstveld van drie hectaren en zorgt voor zijn bejaarde ouders terwijl zijn vrouw wat bijverdient in de stad. Dat is nodig om rond te komen. Het gaat van slecht naar erger met de boeren. Het minste wat we kunnen verwachten, is dat de regering de Japanse rijstmarkt beschermt, zegt hij.

Koshino’s boerenverstand kan niet bij de logica die de handelsexperts bij de Wereldhandelsorganisatie volgen: de markt opengooien is goed voor iedereen, en dus ook voor de Japanners.

De drie miljoen boerengezinnen in Japan voelen de laatste jaren de effecten van de deregulering aan den lijve. Sinds 2004 is er geen gegarandeerde prijs meer voor rijstoverschotten. Als er een overschot is, krijgt Koshino maar 50 euro voor een zak rijst. Dat is de helft van de normale prijs, die hoog gehouden wordt door middel van subsidies.

Japan vraagt een voorlopig ook nog een invoerheffing van 490 procent op buitenlandse rijst. Maar Tokio staat onder druk om dat tarief omlaag te halen. Zo zijn er bilaterale handelsakkoorden in de maak - onder meer met Thailand - die betere invoervoorwaarden regelen.

De kans dat het Japanse landbouwprotectionisme na Hongkong verder afgebouwd zal worden, is bijzonder groot. De Wereldhandelsorganisatie dringt aan op een verdere vrijmaking van de markt. De gegarandeerde prijs heeft ons steeds overeind gehouden. Zonder overheidssteun kunnen we niet op tegen de import uit het buitenland, zegt Koshino. Hij spreekt daarmee voor de drie miljoen boerengezinnen die rijst produceren. Bijna elke boer in Japan verbouwt rijst.

Japan verzet zich net als de andere rijke landen tegen een afbouw van landbouwsubsidies. In tegenstelling tot de Europese Unie en de VS heeft Tokio echter niets te winnen bij meer exportmogelijkheden. De Japanse export van landbouwproducten is verwaarloosbaar in vergelijkbaar met wat de EU en de VS uitvoeren. Japan exporteert minder dan één procent van zijn landbouwproducten.

Japan gaat in Hongkong dus voluit gaan voor de bescherming van de Japanse landbouw, zegt Yoko Kitazawa, een econoom van het Japans Netwerk over Armoede en Schuldenlast, een ngo. Naast economische motieven spelen ook gezondheidsoverwegingen mee in het Japanse protectionisme. Japanse consumenten zijn achterdochtig tegen goedkoop voedsel uit het buitenland, dat intussen goed is voor meer dan 60 procent van de nationale consumptie. De Japanse publieke opinie vindt dat alarmerend. Goedkoop is niet altijd beter, gelooft de Japanse consument, zegt Yoko Tomiyama, hoofd van de Japanse Consumentenorganisatie. De mensen willen veilig voedsel en zijn bereid ervoor te betalen.

Ook de onvermijdelijke nationale trotst speelt een rol. Rijst speelt een belangrijke rol in de Japanse cultuur. De keizer plant al eeuwen rijst om het eind van de oogst aan te geven. Rijst wordt door de overheid volop gepromoot. Recent nog plantten Japanse kinderen rijst op de daken in de steden. Japanse sterren zetten zich in om de rijstconsumptie te promoten.

Japan zal zich in Hongkong weren als een duivel in een wijwatervat. Maar of dat volstaat is nog maar de vraag. Satoru Ito, het hoofd van de Japanse Landbouwvereniging, gelooft niet dat de liberalisering gestopt kan worden. Maar de boeren moeten zich erop kunnen voorbereiden. De regering moet eerst geld vrijmaken voor reconversie en gedeelde productie. (MM,PD)