Jeugdbendes planten mes in sociaal weefsel

Carlos Ramírez uit El Salvador zou er niet mee zitten als zijn zus verkracht en vermoord werd zolang de dader maar iemand van Mara Salvatrucha is. Een lid van ‘mara’ (bende) moet ballen hebben, leren moorden en zijn leven willen geven voor een ‘carnal’ (maat), zegt Ramírez (21). Hij zit sinds eind vorig jaar in vast in een gevangenis in de Zuid-Mexicaanse staat Chiapas, aan de grens met Guatemala. De politie arresteerde hem op beschuldiging van deelname aan een groepsverkrachting en moord op een vijftienjarig meisje. Haar lichaam werd in een riool gedumpt.

Hoewel hij zegt met deze moord niets te maken te hebben, zou hij er geen probleem van maken iemand te vermoorden voor de ‘mara’. Leden van Mara Salvatrucha en een andere grote Centraal-Amerikaanse bende, Mara 18, zijn kort geleden opgedoken in acht Mexicaanse staten. Daarmee zijn de bendes, die tot een jaar geleden nauwelijks voorkwamen in het land, een nationaal veiligheidsprobleem geworden, stelt het Mexicaanse Instituut voor Mogratie (INM).

Vanuit Californië verspreidde Mara Salvatrucha zich de afgelopen jaren al naar verschillende Amerikaanse staten en Canada. Bendes opereren al langer in El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua. In januari tekenden de regeringen van deze Centraal-Amerikaanse landen een overeenkomst waarin ze aangeven hun krachten te willen bundelen in de strijd tegen jeugdbendes.

Volgens de politie in Chiapas heeft de hardere aanpak van de bendes in de andere Centraal-Amerikaanse landen ertoe geleid dat bendeleden nu naar Mexico komen. In december en januari werden 159 bendeleden gearresteerd in Chiapas. Zestig procent van hen waren Mexicanen, de rest kwam uit andere Centraal-Amerikaanse landen. In El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua kunnen jongeren nu alleen al gearresteerd worden op grond van uiterlijke kenmerken die wijzen op lidmaatschap van een bende. Bendeleden onderscheiden zich met tatoeages, gekleurde halsdoeken en gebruiken geheime codewoorden en handgebaren. Honduras heeft de wet veranderd, zodat bendeleden nu maximaal 12 jaar gevangenisstraf kunnen krijgen. Mara Salvatrucha heeft op de nieuwe maatregelen geantwoord met een golf van geweld en dreigt met nog meer geweld als de politie de bendes niet met rust laat.

Niemand weet precies hoeveel leden de gangs in Mexico tellen, maar het INM denkt dat het aantal in de honderden loopt. De politie schrijft ongeveer tweehonderd moorden die het afgelopen jaar in Chiapas gepleegd werden, toe aan de jeugdbendes. Een derde van de slachtoffers was zwaar mishandeld of verkracht voorafgaand aan de moord. Vooral migranten die illegaal proberen de Verenigde Staten binnen te komen, zijn het slachtoffer van de Mexicaanse bendes. Zij doorkruisen Mexico om van daaruit de grens met de VS over te steken. Ze reizen zonder geldige documenten en hebben meestal flink wat cash bij zich om de mensensmokkelaars te kunnen betalen.

Chiapas is een van de armste staten in Mexico. Volgens Pascual Campos, een rooms-katholieke priester die als jongerenwerker actief is in de sloppenwijken van Mexico-Stad, is de armoede en afbraak van sociale structuren een voedingsbodem voor de bendes. Ik hoop dat de regering de nadruk legt op de verbetering van onderwijs, sportfaciliteiten en het creëren van werkgelegenheid voor jongeren. Dat is het beste bestrijdingsmiddel, al wil dat niet zeggen dat de politie niet op moet treden tegen bendes. Jongeren zijn in eerste instantie op zoek naar erkenning en een identiteit, zegt Campos.