Jongeren omarmen westerse rouwrituelen

Jonge Iraniërs laten hun geloof niet los, maar veel van hen weten het gemakkelijk te combineren met westerse kleding en rockmuziek. Die specifieke uitingen mogen dan uniek zijn voor de jonge generatie, een vrije interpretatie van de regels van de islam is ook de oudere generatie niet vreemd. Mijn vader speelt piano, drinkt af en toe alcohol en bidt vijf keer per dag, zegt Amin Mazaheri. Maar hij beschouwt zichzelf wel als moslim.

Amin Mazaheri is 24 jaar oud en student chemie. Hij woont bij zijn ouders in een appartement vlakbij de bekende Madar-rotonde. De gegoede wijk is genoemd naar de sculptuur die opvallend aanwezig is op de rotonde: een holle romp met een metalen hart en een hoofddoek, die de archetypische ‘Islamitische Moeder’ voorstelt. Madar betekent moeder.

Ook in de wijk van Amin wordt tijdens Moharram gerouwd. Moharram is de eerste maand van het moslimjaar. In die maand wordt door sjiïtische moslims de dood van imam Hoessein, de kleinzoon van de profeet Mohammed, herdacht. Hoessein sneuvelde 1500 jaar geleden in Karbala, in het huidige Zuid-Irak. Gedurende de hele maand worden er rouwoptochten gehouden waarbij mannen zichzelf soms geselen.

Toen we klein waren deden mijn vrienden en ik nooit mee aan de optochten, zegt Amin Mazaheri. Maar sinds een paar jaar is de Heia’t (geïmproviseerde moskee) in onze buurt onze verzamelplaats. Onderweg naar de Heia’t wisselen we telefoonnummers uit met meisjes die we tegenkomen. Sommige jongens doen zichzelf als moslim voor, alleen maar om meisjes te kunnen versieren. Volgens Amin een ontheiliging van de rouwmaand.

Kambiz Pejman, eveneens 24 jaar oud, ziet dat anders. Ik heb groot respect voor imam Hoessein en de andere strijders die in Karbala zijn omgekomen. Maar herdenken vloekt voor mij niet met interesse in meisjes. Niet alleen jongens gebruiken Moharram als huwelijksmarkt, ook de meisjes doen er moeite voor om de aandacht van de jongens te trekken tijdens de optochten. Ik gebruik geen opvallende make-up tijdens Moharram, uit respect voor martelaar imam Hoessein, maar ik vind het niet erg om gezien te worden, zegt Farideh Agahi (20), studente aan de Teheran Azad Universiteit. Daar is toch niets mis mee?

De afgelopen jaren veranderde het aanzien van de rouwstoeten door het gebruik van nieuwe muziekinstrumenten, ritmes en modieuze kleding. Ali Hassani, eigenaar van een muziekwinkel, verkoopt tegenwoordig drumstellen, fluiten en synthesizers. Dat was twaalf jaar geleden ondenkbaar, zegt hij.

Westerse mode is een relatieve nieuwkomer en staat in schril contrast met het beeld dat de sculptuur bij de Maderrotonde uitstraalt, een symbool voor de traditionele klederdracht. Behalve westerse kleding doen ook rouwrituelen die geassocieerd worden met het Westen hun intrede. Dat gebeurde spontaan na de aanslagen van 11 september in Amerika, zegt Nader Forghani (35), eigenares van een boetiek waar de laatste Franse en Italiaanse mode wordt verkocht. Bij de eerstvolgende Moharram na 11 september, verzamelden wijkbewoners zich bij de rotonde voor een nachtwake bij kaarslicht.

Hoewel het branden van kaarsjes niet verboden is in de islam en het in sommige islamitische culturen wel voorkomt, kan niet iedereen de nieuwe gewoonten waarderen. Lokale kranten meldden dat deelnemers aan de nachtwake werden aangevallen met ijzeren staven en kettingen. Sommige vrienden van Amin Mazeheri werden slachtoffer. In het begin waren ze met ongeveer vijftien man, zegt Amin. Maar opeens waren het er wel honderd. Ik herkende enkelen van hen als speelkameraadjes van de basisschool. Daarom hebben ze mij niet in elkaar geslagen. Ze schreeuwden dat ik moest wegrennen.

We willen op onze eigen wijze moslim zijn. De werkelijke islam heeft helemaal niets te maken met de islam zo die wordt voorgestaan door het regime, voegt Amin toe.

Voor de Islamitische Revolutie konden Iraniërs uit de middenklasse en hoogopgeleiden zich openlijk verdiepen in diverse islamitische denkscholen, in westerse politieke stromingen en in christelijke stromingen, zegt socioloog Karamat Azimi (60). Maar tegenwoordig wordt er één variant van de islam als enige juiste gepreekt. Door deze trendgevoelige jongeren aan te vallen, verandert er echt niets. Ze worden hooguit gemotiveerd om hun ideeën nog meer kracht bij te zetten.