Kenia weigert spoken uit het verleden in ogen te kijken

De oprichting van een Waarheids- en Verzoeningscommissie was eind 2002 één van de belangrijkste verkiezingsbeloften van president Mwai Kibaki en zijn Nationale Regenboogcoalitie (NARC). Twee jaar geleden antwoordde een overgrote meerderheid van de Kenianen bij een referendum overweldigend ja op de vraag of ze geloofden dat een Waarheids- en Verzoeningscommissie nodig was in het land. De regering beloofde dat ze er tegen juni 2004 zou komen.

Mensenrechtengroepen en onafhankelijke commentatoren noemen het afblazen van de Verzoenings- en Waarheidscommissie een doofpotoperatie. Murungi zegt dat de Nationale Commissie voor de Mensenrechten (KNHCR) de misdaden kan onderzoeken. Die instelling is klein bier in vergelijking met de geplande commissie. Ze heeft niet de middelen om al de moorden, martelingen en mensenrechtenschendingen te onderzoeken die gepleegd werden onder de regimes van Jomo Kenyatta (1964-1978) en Daniel arap Moi (1978-2002).

Eén van de eerste slachtoffers van het gewelddadige verleden van de Keniaanse politiek was Pio Pinto, een journalist en vakbondsactivist die in 1965 werd doodgeschoten omwille van zijn pleidooi voor een rechtvaardige landverdeling. In 1969 werd de invloedrijke politicus Thomas Mboya vermoord. Josiah Kariuki, een parlementslid dat Kenia ooit typeerde als een land van tien miljoen miljonairs en tien miljoen bedelaars, werd in 1975 vermoord. Vele anderen volgden.

De ontgoocheling is bijzonder groot. Toen (huidige president) Kibaki het woord nam op Kariuki’s begrafenis, beloofde hij dat de Kenianen ooit zouden weten wie hem vermoord heeft. Zelfs als het honderd jaar zou duren, zegt Dominic Odipo, een politiek waarnemer in Nairobi. Hij is nu tweeëneenhalf jaar president en we hebben nog niets gehoord van dit dossier. De KANU, de partij van Moi die nu in de oppositie zit, reageert opgelucht. We moeten Kenia heropbouwen in plaats van te focussen op wraak en heksenjacht, verklaarde partijleider Uhuru Kenyatta, de zoon van Jomo Kenyatta.

De koerswijziging van Kibaki komt neer op plat opportunisme, zegt Kang’ethe Mungai van de mensenrechtengroep Release Political Prisoners. Van zodra Kibaki zijn regering vormde wisten we al dat er geen waarheidscommissie zou komen. Het eerst wat hij deed was politieke mandaten uitdelen aan de mensen die onder de vorige regimes verantwoordelijk waren voor de misdaden.

De activist heeft het over de opname van Nicholas Biwott, een voormalig minister, in de regering. Biwott was Mois grootste vertrouweling en is volgens velen het brein achter de moord op Robert Ouko, een voormalige minister van Buitenlandse Zaken wiens verkoolde lijk in 1990 werd teruggevonden aan de voet van een heuvel in het westen van Kenia. Een parlementaire onderzoekscommissie kwam vorige week tot de conclusie dat de regering-Moi achter de moord zat. De conclusie van het rapport luidt dat verschillende voormalige en huidige ministers – waaronder Biwott - aan de tand gevoeld moeten worden. Biwott doet de beschuldigingen af als een absurditeit en weigert te getuigen.

Joseph Njoroge, een voormalige politiek gevangene en dissident, beweert dat een waarheidscommissie ook Kibaki in het vizier had kunnen nemen. Kibaki was in de jaren 80 minister en zelfs vice-president onder Moi. Moi en zijn hele regering wisten wat er aan de hand was, ook Kibaki. Njoroge kreeg als politiek gevangene elektroshocks, behandelingen met ijskoud water en andere marteltechnieken te verduren. Ze hongerden ons uit in de gevangenis. Wij gevangenen moesten onze eigen uitwerpselen opeten om te kunnen overleven.

Keniaanse mensenrechtenactivisten zijn al een tijdje hun vertrouwen kwijt in de Regenboogcoalitie. Bij de lancering van het boek ‘Never Again’, een bundeling van getuigenissen van slachtoffers van de vorige regeringen, zwoeren ze vorige maand een dure eed om de herverkiezing van de NARC in 2007 te verhinderen. (MM/PD)