Keniaanse boeren niet beter van duurdere koffie

De Keniaanse koffieteeltster Lucy Wangui was ooit erg blij met haar koffiestruiken, maar die dagen zijn voorbij. Ze heeft hulpeloos moeten toezien hoe de eens zo lonende sector achteruitging. Ze begon met de koffieteelt in 1975 en bezat 300 struiken. “Die brachten me meer dan 50.000 Keniaanse shilling (553 euro) op. Later daalde dat tot 20.000 (221 euro) en nu 7000 (77 euro). Dat bedrag krijg ik met een jaar vertraging van de opkopers”, zegt ze.

“Ik heb geen geld om al mijn tien kinderen naar school te sturen; ik heb zelfs geen geld om eten voor hen te kopen. Ik heb veel geld geïnvesteerd om koffie te produceren, maar wat ik er op het eind uithaal is minder dan wat ik eraan heb besteed.” Een extra probleem is dat een systeem dat boeren in staat stelde op krediet meststoffen aan te kopen, ineen is gestort.

“Is het niet beter dat ik helemaal stop met koffie en in de plaats daarvan maïs of bananen plant, zodat mijn kinderen kunnen eten?” Wangui hééft al 100 van haar 300 koffiestruiken omgehakt en in de plaats ervan maïs geplant. Als er niet snel iets verandert, zullen de 200 andere struiken moeten volgen.

Peter Mwangi Njoroge, de voorzitter van de Vereniging van Kleinschalige Koffietelers, heeft een vergelijkbaar verhaal. Hij doet als sinds 1970 in koffie. Njoroge had vorig jaar 12.000 shilling uitgegeven voor meststoffen en loon voor zijn arbeiders. Hij oogstte 1000 kilo koffiebonen, en kreeg ik daarvoor 16.000 Keniaanse shilling (177 euro). Dat komt neer op 16 shilling, of 17 eurocent, per kilo koffie. Zijn jaarwinst bedraagt daarmee een magere 4000 shilling (44 euro).

“Ik weet dat de werkelijke prijs van een kilo koffie (toen) hoger lag dan omgerekend 17 eurocent per kilo”, zegt hij. “Het hoofdprobleem in dit land is dat koffieboeren slecht worden betaald.” Momenteel levert een kilo koffie op de Keniaanse veiling zo’n 2,3 euro op. “Als hier niets aan gedaan wordt, ga ik alle kleine boeren oproepen om al hun koffiestruiken om te hakken”, zegt hij.

Koffie was Kenia’s topexportproduct toen het Oost-Afrikaanse land in 1963 onafhankelijk werd. Dat bleef zo tot eind jaren tachtig. Maar sindsdien is de productie teruggevallen, en is koffie teruggevallen tot het vierde exportproduct, na toerisme, thee en tuinbouw. Volgens de overheid produceert Kenia momenteel zo’n 50.000 ton koffie. In het recordseizoen 1987/1988 bedroeg dit 130.000 ton.

De terugval werd toegeschreven aan de wereldwijde malaise door een overaanbod aan koffie. Maar nu de prijzen zich weer een beetje hebben hersteld, gaat het nog niet beter met de telers.

“Boeren moeten hun koffie op de veiling verkopen, en via de drie opkoopbedrijven die wettelijk erkend zijn. Die bedrijven geven aan dat de koffieteelt winstgevend is, maar die winst komt niet bij de boeren terecht. Mogelijk gaat ze ergens onderweg verloren”, zegt James Nyoro, hoofd van het Tegemeo-intituut voor Landbouwbeleid en -Ontwikkeling aan de Egerton Universiteit in Kenia.

Volgens Nyoro zou de Keniaanse wetgever boeren moeten toestaan zelf rechtstreeks te verkopen, zodat ze begrijpen wat de markt verlangt en hun producten kunnen aanpassen aan de vraag.

Solomon Waweru van de Keniaanse Koffieraad - een overheidsorgaan - zegt dat een wetsvoorstel voor de hervorming van de koffiesector momenteel onderweg is. Dat zou boeren betrekken bij de vermarkting van hun product.

De kleine boeren zelf ijveren voor een systeem van directe verkoop. In een momerandum aan de minister van Landbouw vorige week zeiden ze dat ze toegang willen tot koffiekopers en -branders. (ADR/PD)