Keniaanse oerwoudbewoners mogen nog steeds niet terug

“De gemeenschappen van het woud weten dat het belangrijk is dat de Mau wordt gered”, zegt Lucy Sadera, die bij de Ogiekgemeenschap hoort en actief is voor Maendeleo ya Wanawake Organisation, de grootste vrouwenbeweging van het land. “Maar het overleven van de natuur moet hand in hand gaan met het overleven van de gemeenschap.”

De twintigduizend Ogiek zijn de inheemse bewoners van het woud, dat 400.000 hectare groot is. Het ligt in de provincie Rift Valley en is het grootste dichte woud van het land. Er wonen ook zo’n vijfduizend Kipsigi’s en Maasai, die zich er vestigden met steun van de voormalige president Daniel arap Moi (1978-2002), die land wilde creëren waar de slachtoffers van de grondconflicten van de jaren negentig konden wonen.

Waterreservoir

De Mau is het grootste reservoir van koolstof en van water in het land. Het beschermt tegen overstromingen en erosie en het vangt regenwater op. Maar het bos wordt in snel tempo gekapt. Steden en boeren merken al dat de watertoevoer door de ontbossing is verslechterd. Vernietiging van het woud zou tot ver in de regio merkbaar zijn, want het vormt het stroomgebied van alle grote rivieren in westelijk Kenia. Die rivieren zijn op hun beurt de levensader van de grote meren.

Toen de regering in 2009 besloot iets te doen aan de ontbossing, werden de bewoners met geweld van het land gestuurd. De regering heeft er 20.000 hectare bos mee hersteld, maar de verdreven gemeenschappen leven nog steeds in tenten, zonder basisvoorzieningen. “We hebben nooit een ander huis gekend”, zegt  Eliud Bonosos, een Ogiek. “Net als vissen bij het water horen, horen de Ogiek bij het bos.”

“Onze voorouders woonden er al, waarom is het bos dan pas in het laatste decennium begonnen? Wij weten hoe we met de natuur moeten leven en wij zijn niet verantwoordelijk voor de vernieling. We zijn verbitterd omdat we nog steeds worden lastiggevallen door de regering, zelfs al weten ze dat de schuldigen bekende politieke figuren zijn.”

Persoonlijk gewin

Bonosos doelt op ambtenaren en prominente Kenianen, die hele stukken land in “eigendom” hebben gekregen als dank voor politieke steun aan het vorige regime. Officiële eigendomsrechten zijn er niet, want het bos is publiek bezit, maar er wordt ook geen actie tegen ondernomen. “Zij zijn degenen die het bos voor persoonlijk gewin gebruiken. Sommigen hebben bomen gekapt, anderen hebben grote stukken land in akkers veranderd.”

“De laatste twee decennia is het bosoppervlak met een kwart gekrompen”, zegt Kantau Nkuruna van de Community Forest Association, een initiatief van de Ogiek en andere groepen, die voor het woud wil zorgen en tegelijkertijd de lokale bevolking wil helpen van het bos te leven. “De oorzaken zijn illegale vestiging, houtkap en de productie van houtskool.”

De minister voor Land, James Orengo, heeft erkend dat er “fouten zijn gemaakt in het onteigeningsproces, maar die kunnen worden rechtgezet. Het is nu zaak een gemeenschap te vinden die niet vijandig is tegen ze.” Maar in het verleden zei de regering dat het gebrek aan geld de reden was dat er geen nieuw land voor de gemeenschappen kon worden gekocht. De regering heeft nu zo’n 120 miljoen dollar (90 miljoen euro) bestemd voor de hervestiging van ontheemden, voor de mensen die ontheemd zijn als gevolg van het verkiezingsgeweld in 2007/2008, maar ook voor de Ogiek.

Maar de balans tussen bescherming van oerwoud en de bescherming van zijn inwoners is nog niet gevonden.