Kenianen durven marteling niet rapporteren

Tussen 23 februari en 4 maart ondervroeg de Steadman Group - een onderzoeksorganisatie in Nairobi - 2.466 Kenianen. Maar liefst 47 procent zegt dat ze incidenten over marteling niet zouden rapporteren, tegenover 40 procent die dat wel zouden doen. De overige 13 procent had geen mening.

De studie werd besteld door de Mensenrechtencommissie, die toezicht houdt op de navolging van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, dat ook Kenia ondertekende.

Keniaanse mensenrechtengroepen overhandigden in februari nog een rapport aan het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties over grootschalige marteling door autoriteiten onder de regerende Regenboogcoalitie. Die kwam in december 2002 aan de macht en zwoer toen een dure eed de mensenrechten te respecteren. Het rapport verwees onder meer naar de dood van 14 gevangenen in Meru, in het oosten van het land. Zij schijnen te zijn overleden door mishandeling met stompe voorwerpen.

Om de mensenrechten te laten naleven, moet de grondwetsherziening onmiddellijk worden afgerond, zegt Wanjiku Miano, het hoofd van de Mensenrechtencommissie. De nieuwe grondwet verbiedt marteling expliciet. Het grondwetsontwerp is het werk van de grondwetscommissie en baseerde zich op uitvoerige discussies met gewone Kenianen. Een tweede commissie van meer dan 600 vertegenwoordigers uit het Keniaanse middenveld keurde het ontwerp al in maart vorig jaar goed.

De huidige Keniaanse grondwet dateert van voor de onafhankelijkheid van Groot-Brittannië in 1963. President Mwai Kibaki had beloofd dat het land binnen de 100 dagen na zijn aantreden een nieuwe grondwet zou kennen, maar ruzies en impasses staken telkens stokken in de wielen. De meningsverschillen vloeien voort uit het feit dat het grondwetsvoorstel van de bevoegde commissie de macht van de president inperkt. Er zou een nieuwe post komen van eerste minister, om een herhaling van vroegere misbruiken uit te sluiten.

Coalitiepartner Liberale Democratische Partij (LDP) is vóór een beperking van de presidentiële macht. De LDP-minister van Openbare Werken Raila Odinga kreeg naar verluidt de belofte dat hij het postje van premier zou binnenrijven. Maar een andere coalitiepartner, de Nationale Alliantiepartij, heeft veel banden met de president en is tegen een machtsbeperking. Intussen keurde het parlement al een wet goed waardoor ze het grondwetsvoorstel niet langer in zijn geheel moet goed- of afkeuren, maar delen ervan kan wijzigen. Dat is zeer tegen de zin van een reeks middenveldorganisaties, die vrezen dat het parlement verworvenheden in het voorstel, waaronder die over marteling, weer zou afzwakken.

Activisten ijveren daarnaast voor de oprichting van een waarheids- en verzoeningscommissie naar Zuid-Afrikaans voorbeeld. Dat idee begon te leven toen voormalige martelkamers in Nyayo House in Nairobi in 2003 voor het publiek werden opengesteld. Onder voormalig president Daniel arap Moi, die regeerde van 1978 tot 2002, werden echte en vermeende politieke tegenstanders daar misbruikt en verminkt. Mensenrechtengroepen schatten dat duizenden mensen door de martelkamers passeerden. Twee jaar geleden stelde de Keniaanse regering een werkgroep aan die de Kenianen vroeg of ze zo’n waarheidscommissie willen. Negen op tien ondervraagde mensen antwoordde toen ja. Maar die bevinding lijkt intussen verticaal geklasseerd. (ADR/MM)