Kleine pietjes en lange tenen

Een fletse, flauwe, bovendien kwetsende verwijzing naar de vreselijke onmenselijkheden die het Naziregime heeft uitgevoerd. Nochtans ook een favoriete opening van mijn broer en mezelf bij het instappen van een koude auto in de winter toen we nog kind waren. Daarmee spoorden we onze vader aan om snel de verwarming op te zetten. En telkens lagen we alle drie in een deuk van het lachen. Ik hanteer dergelijke humor nog steeds. Telkens ik een medemens van Duitse origine ontmoet, kan ik het moeilijk laten om te refereren aan een van de meest duistere periode uit de Europese geschiedenis. Doorgaans wordt er met dergelijke onzin gelachen. Soms ook niet.

Storm in glas water

Er is een dunne scheidingslijn tussen goed en slecht. Tussen goede humor en slechte humor. Wat voor de ene hilarisch is, kan voor de ander kwetsend zijn. Maar moeten we de verkoper van ‘slechte’ humor insmeren met pek en veren om hem vervolgens aan de schandpaal te nagelen? Ik vraag het me af omdat dit dreigde te gebeuren met een populaire televisiequizmaster die zich zogenaamd onwelvoeglijk had uitgelaten over mensen van Turkse origine.

Al bij al bleek het een storm in een glas water, maar de reacties van sommige mensen vond ik redelijk vreemd. In acht genomen dat het gevoel voor humor van de presentator sowieso van bedenkelijk allooi is, vond ik niet dat de man uit zijn rol viel. Of dat hij deze of gene bevolkingsgroep viseerde. Daar dachten een hoop mensen anders over. En men deelde hem al in bij de stoottroepen van een fanatieke Antwerpenaar van Brugse origine.

Love Boat

Er circuleert op internet al geruime tijd een filmpje van Gunter Lamoot. Het is een parodie op de weeë Amerikaanse tv-serie Love Boat uit de jaren ’70. De beelden zijn origineel, maar de dialogen zijn gedubd in een of ander Vlaams dialect, bovendien lichtjes aangepast aan de scheve fantasie van Lamoot.

Het personage Isaac, u weet wel, de neger van dienst, wordt steevast verbonden met dikke en grote piemels die bejaarde blanke vrouwen willen doorboren. Of iets van die orde. Een huizenhoog cliché dat op zulke manier wordt uitvergroot dat de tranen van het lachen over mijn wangen biggelen. Groot was dan ook mijn verbazing toen ik een van mijn Facebookvrienden de commentaar zag maken dat die Lamoot moest aangegeven worden bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Een status die dan weer bijzonder hard ‘geliked’ werd. Say what?

Interculturele samenleving

De mensen die commentaar hadden op Crabbé en Lamoot zijn ook die mensen die me (overigens zeer terecht) om de oren kletsen met vrijheid van meningsuiting, opkomen voor al dan niet gediscrimineerde minderheden, die me wijzen op allerhande wantoestanden ten opzichte van onderdrukte bevolkingsgroepen en die de lange tenen van een niet nader genoemde lobbygroep op zeer regelmatige basis, en mijns inziens alweer zeer terecht, aanklagen. Het zijn zij die pleiten voor tolerantie ten opzichte van elkaar en van datgene wat we niet kennen. ‘Leer iets of iemand eerst kennen, vooraleer je een oordeel velt’, is kort door de bocht een van hun stellingen. Een stelling die ik met mijn volle pond onderschrijf.

In tegenstelling tot enkele belangrijke Europese staatshoofden ben ik niet van mening dat de interculturele samenleving mislukt is. Om de doodeenvoudige reden dat als je zoiets beweert je de facto je eigen failliet aantoont. Er is namelijk geen andere samenleving dan een interculturele. Zonder me op academisch historisch terrein te willen begeven, dat is nooit anders geweest.

Zoals genoegzaam bekend, zorgt de samenleving voor spanningen. Voor onbegrip en uitsluiting. Er is discriminatie en racisme. Niet alleen ten opzichte van mensen uit een ander werelddeel of andere streek, ook ten opzichte van mensen die bijvoorbeeld een andere seksuele geaardheid hebben. Of van thuis uit in een vicieuze cirkel van armoede zitten. Of mensen die, in tegenstelling tot Isaac uit Love Boat, niet behept zijn met een piemel. Of mensen die gewoon oud zijn. Het zijn allemaal zaken waar we moeten (leren) mee omgaan. Een manier om daar mee om te gaan, is humor. In al zijn mogelijke variaties. De ene verfijnd en verheven, de andere plat en vulgair.

Glijmiddel

Herinner u het aangezicht van Josse De Pauw in de film Crazy Love. Bedekt met pukkels en puisten, in die mate dat hij zijn gelaat helemaal in toiletpapier wikkelde om met een meisje in contact te komen. Zoals De Pauw in die film zag ik er in mijn tienerjaren ook uit. Alleen, ik heb me nooit in toiletpapier gewikkeld.

Voor mijn vriendjes op school was ik anders wel dagelijks het middelpunt van spot en hoon. De grapjes die over mijn puisten werden gemaakt, waren niet altijd even verfijnd. Nooit eigenlijk. Maar voor de makers ervan was het een manier om om te gaan met die etterende brei die mijn gezicht was. Bovendien heb ik er, en nu wil ik even de heer Soner Ceylan citeren, een olifantenvel door gekweekt. Humor maakt het omgaan met mekaar mogelijk. Zwakheden uitvergroten en er hartelijk om lachen is zowel glij- als bindmiddel. Om te leren van elkaar en om elkaar te aanvaarden.

Ik wil kunnen blijven lachen met mijn Duitse medemens. Met mijn vriend van Zuid-Afrikaanse origine. Met mijn aan kanker overleden tante die tot op het laatst een goed ontwikkeld gevoel voor tumor had. En ik wil dat zij met mij kunnen blijven lachen. Met mijn pokdalige gezicht. Met mijn vettige haar waar ik maar geen oplossing voor vind. Met mijn pornosnor.

En ik besef terdege dat ik als welgestelde blanke middenklasser nooit het gevoel zal kennen om met een bruine huid rond te lopen en uit een andere cultuur te komen. Hoewel, ik heb me ooit in Johannesburg in een café begeven waar een improvisatiewedstrijd aan de gang was met als thema ‘black consciousness’. Ik werd me er zeer bewust van mijn huidskleur. Misschien te vergelijken. Het punt is dat we met kleine pietjes en lange tenen geen stap vooruit komen.