Klimaatverandering kan El Niño gevaarlijker maken

La Niña and El Niño zijn de koude en warme uitschieter van een cyclisch weersverschijnsel dat samenhangt met de zuidelijke oscillatie – een patroon van luchtdrukwijzigingen boven de Stille en de Indische Oceaan. Tijdens El Niño-fasen wordt het oppervlaktewater in het oosten van de Stille Oceaan veel warmer, tijdens La Niña veel kouder dan normaal. Dat leidt in beide gevallen tot stormen, overvloedige neerslag of juist droogte in uiteenlopende streken.

Snelle overgang

“Er was een heel snelle overgang van El Niño naar La Niña in 2010,” zegt Kevin Trenberth, een klimaatwetenschapper van het Nationaal Centrum voor Atmosferisch Onderzoek (NCAR) in de Amerikaanse staat Colorado. Twaalf maanden lang heerste er een erg uitgesproken El Niño; in mei vorig jaar kwam daar een einde aan en twee maanden later was er al een La Niña. Soms laat de overgang jaren op zich wachten.

De weersverandering maakte een einde aan de droogte die Australië tien jaar lang in haar greep had. Dat gebeurde zo plotseling, dat een gebied zo groot als Duitsland en Frankrijk samen er nu onder water staat. Ook in het noorden van Zuid-Amerika waren er overstromingen, terwijl het centrum en het zuiden van dat werelddeel juist onder droogte lijden.

Een en ander heeft ernstige gevolgen voor de productie van landbouwgewassen in die streken. Dat is al te merken aan de internationale voedselprijzen, die in december tot recordhoogte stegen.

Klimaatverandering

Trenberth gelooft dat er een verband is tussen de klimaatveranderingen en die extreme effecten. “Sinds de jaren zeventig treden er veranderingen op in de cyclus van El Niño en La Niña. Het is een complexe cyclus, maar de effecten als droogte en overstromingen zijn de laatste decennia sterker geworden. Het zou ook verbazen als dat niet het geval was.” Door het broeikaseffect stijgt de gemiddelde temperatuur van het oceaanwater en komt er meer waterdamp in de atmosfeer. Of het de klimaatverandering is die ook de afwisseling tussen El Niño en La Niña versnelt, is nog niet bewezen, zegt Trenberth. Ook andere wetenschappers wijzen erop dat de cyclus ook in het verleden rare bokkensprongen maakte. De oorzaken daarvan zijn nog onduidelijk.

La Niña heeft niet alleen negatieve effecten. Het koude water dat in het oosten van de Stille Oceaan aan de oppervlakte komt, is voedselrijk en leidt daardoor tot grotere visvangsten. Vissers kunnen daar nog een hele tijd van profiteren. “Dit is een van de sterkste El Niña’s van de afgelopen vijftig jaar”, zegt Bill Patzert, een oceanograaf en klimaatwetenschapper van de Amerikaanse Lucht- en Ruimtevaartadministratie (NASA). “Waarschijnlijk duurt de fase tot de zomer op het noordelijk halfrond.”

Op wereldschaal mag het effect van La Niña niet overdreven worden. Een groot deel van de zuidelijke Stille Oceaan was het voorbije jaar kouder als gevolg van La Niña, maar de oppervlaktetemperatuur van de hele aarde evenaarde in 2010 het record van 1998, een sterk El Niño-jaar.