Kogels vliegen Latijns-Amerikanen om de oren

In Argentinië, Brazilië, Mexico en zeven kleinere Latijns-Amerikaanse landen met betrouwbare registers zijn 43,5 miljoen lichte wapens aangegeven. Waarschijnlijk zijn er nog eens tien keer zoveel pistolen en geweren illegaal in omloop. Die overvloed aan revolvers en lichte geweren maakt Latijns-Amerika levensgevaarlijk.

In Brazilië kwamen in 2002 38.000 mensen om door vuurwapens. De voorbije 10 jaar vielen er in dat land ongeveer 300.000 doden in vuurgevechten en door ongevallen met geweren en pistolen. Brazilië prijkt samen met landen als Colombia en Guatemala helemaal bovenaan de moordstatistieken, maar ook minder notoire landen laten schrikbarende cijfers optekenen. In Argentinië stierven vorig jaar bijvoorbeeld 1.600 mensen door kogels.

Lichte wapens zijn de echte massavernietigingwapens, zegt Carlos Gómez, de directeur van Amnesty International-Mexico. Die organisatie voert samen met andere ngo’s een wereldwijde campagne om de verspreiding van lichte wapens terug te dringen. Volgens hem ondernemen de overheden in Latijns-Amerika daarvoor nog veel te weinig.

In Brazilië, Chili en Mexico lopen campagnes die burgers moeten aanzetten illegale wapens in te leveren. Braziliaanse burgers deden sinds juli 2004 al afstand van 350.000 schiettuigen. De eigenaars krijgen 30 tot 100 euro, en er worden geen vervelende vragen gesteld.

Maar er is kritiek op het Braziliaanse ontwapeningsinitiatief. De campagne is een ramp voor de arme boeren, zegt Henri Burin de Roziers, een Franse missionaris die in de deelstaten Tocantins en Pará werkt. Volgens hem worden kleine boeren die hun wapens inleveren soms aangehouden wegens verboden wapenbezit, terwijl de grootgrondbezitters met hun privé-legertjes enkel wat oude wapens afgeven en ongestraft hun moderne arsenaal behouden. Eerdere campagnes in de jaren 80 en 90 hadden hetzelfde effect.

In elk geval betekent de hoeveelheid ingeleverde wapens niet meer dan een druppel op een hete plaat. Brazilië telt 15,5 miljoen lichte wapens, schat het Instituut voor Religieuze Studies, waarvan ruim de helft illegaal is.

Andere landen brengen het er niet beter af. In Chili, één van de veiligste landen van Latijns-Amerika, zijn toch 700.000 vuurwapens geregistreerd terwijl er nog eens 300.000 illegale revolvers en geweren zouden circuleren. Naar schatting 11 procent van de 15 miljoen Chilenen heeft een vuurwapen in huis. In mei kreeg het land een nieuwe wapenwet, maar de inzamelingsactie die daaraan verbonden werd, leverde tot hiertoe nog maar een 400-tal wapens op.

In Venezuela, waar in 2003 11.342 moorden werden gepleegd, dateert het laatste inleveringinitiatief van eind de jaren 90. De teleurstellende oogst bestond uit enkele tientallen oude en bijna onbruikbare revolvers.

El Salvador, Honduras en Guatemala, landen waar geweld en misdaad in stijgende lijn gaan, betalen nog altijd zwaar voor de burgeroorlogen van de voorbije decennia. Van de massa’s wapens die toen werden ingezet, verdween een groot deel naar de zwarte markt toen de vredesakkoorden werden ondertekend. In de landen van Centraal-Amerika is maar een half miljoen vuurwapens geregistreerd, maar daarbovenop komt zeker nog een miljoen illegale wapens.

Gómez van Amnesty International-Mexico wijst met een beschuldigende vinger naar de rijke landen. De grootste producenten van lichte wapens zijn de VS, Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië, permanente leden van de VN-veiligheidsraad. “Eigenlijk hebben die landen daardoor een grote verantwoordelijkheid voor de handhaving van vrede en veiligheid in de wereld. Maar voorlopig wegen de belangen van hun wapenfabrikanten zwaarder door.” (PD/MM)