Koning van Nepal houdt zich voorlopig gedeisd

Heel wat Nepalezen denken dat het na Gyanendra gedaan zal zijn met de monarchie. Sommigen achten de kans reëel dat hij zelfmoord zal plegen. Koning Gyanendra zag zichzelf als de incarnatie van de hindoegod Vishnu. “Hoe kan zo iemand de vernedering dulden dat hij voor een koninklijke commissie moet verschijnen die het geweld tegen de volksbeweging in april onderzoekt?”, zei een hoge functionaris onlangs. “Kun je zo’n man dwingen belasting te gaan betalen aan de fiscus?”

“We hebben nu een ceremoniële koning die geen macht meer heeft”, stelt grondwetsspecialist Bhimarjun Acharya. “Toen hij zich overgaf aan de honderdduizenden burgers die in april tegen hem demonstreerden, gaf hij onomwonden en uitdrukkelijk te kennen dat de macht bij het volk berust.”

De parlementsleden ontnamen de vorst zijn functie als opperbevelhebber van de strijdkrachten en maakten een eind aan alle wettelijke bindingen tussen de koning en zijn parlement. Ze bepaalden dat de koninklijke familie belasting moest betalen en besloten dat er voortaan zou worden gesproken van de “Nepalese regering”, in plaats van “de regering van Zijne Majesteit”.

Onlangs verloor Gyanendra zijn status als “beschermheer” van de Pashupatinath-tempel, een uiterst heilige plek voor hindoes. Voortaan zal de Nepalese eerste minister als beschermheer van de tempel fungeren. De minister van Cultuur, Informatie en Toerisme zal voortaan de voorzitter zijn van de stichting die de tempel beheert; een rol die voordien aan de koningin van Nepal toekwam.

De verjaardag van de koning, 7 juli, is sinds kort niet langer een feestdag in Nepal. Desondanks stroomden enkele duizenden Nepalezen samen bij het Narayanhiti-paleis in het centrum van Kathmandu. Onder hen bevonden zich hindoepriesters, boeddistische monniken, leden van de vroegere regering en de stafchef van het leger, generaal Pyar Jung Thapa.

Sommige waarnemers vonden dat generaal Thapa het parlement schoffeerde door aan de bijeenkomst deel te nemen. “Het leger blijft volledig trouw aan de vorst”, aldus Acharya. “Sommigen vermoeden dat er een nieuwe staatsgreep in de maak is.”

Stabiel is de politieke situatie in het land niet. Er lopen vredesonderhandelingen tussen de politieke partijen die de protesten in april organiseerden en de maoïstische rebellen, die naar eigen zeggen 36.000 strijders hebben. De rebellen zijn nog altijd gewapend. Ze blijven aanhangers ronselen en om giften vragen. De leiders van de maoïsten beweren dat de politici niet echt van plan zijn het parlement te ontbinden en een grondwetgevende assemblee te laten verkiezen. Zo’n grondwetgevende assemblee, met vertegenwoordigers uit alle lagen van de bevolking, zou een nieuwe grondwet moeten schrijven waarin staat wat er met de monarchie moet gebeuren.

Volgens Yadav Kant Silwal, een vroegere hoge ambtenaar, geven bepaalde invloedrijke landen de voorkeur aan het behoud van de monarchie in Nepal. Als de monarchie verdwijnt, ontstaat een leegte die enkel kan worden opgevuld door de maoïsten, zo wordt gevreesd. “De Amerikaanse ambassadeur, James Moriarty, en zelfs de Indiërs zouden het niet erg vinden als de monarchie zou blijven”, aldus Silwal. “De monarchisten en sommigen uit het leger zoeken wellicht naar een middel om de koning weer meer macht te geven.”

Premier Girija Prasad Koirala vindt dat het mogelijk moet blijven om de monarchie een rol te laten spelen in het nieuwe Nepal. Devendra Raj Panday, een belangrijke figuur uit het maatschappelijk middenveld, acht het ondenkbaar dat de monarchie nog een rol zou spelen. “We hoeven de monarchie niet te koesteren omdat ze een oude instelling is. We proberen een nieuw Nepal op te bouwen, met nieuwe waarden en in functie van de huidige tijd.” Volgens Panday begon de monarchie zich veel te feodaal te gedragen en trok ze zich niets meer aan van het welzijn van grote delen van de bevolking.

Het parlement gaat nu onderzoeken hoe rijk de koninklijke familie is. Koning Gyanendra heeft een aantal koninklijke eigendommen en is ook eigenaar van bedrijven. De vorst controleert bijvoorbeeld veel aandelen in Soaltee, de op twee na grootste onderneming in Nepal.

Na een bloedbad in de koninklijke familie, in 2001, verwierf de koning alle bezittingen van zijn overleden broer, koning Birendra, en diens familie. Volgens de geruchtentrommel zette Gyanendra honderden miljoenen dollars op een Zwitserse bankrekening en liet hij bijna 9 ton goud naar het buitenland brengen.

Een ander gerucht wil dat Gyanendra nog liever een bloedbad uitlokt dan dat hij de macht opgeeft. “Hij zou er zijn hand niet voor omdraaien om honderden burgers te laten doodschieten”, zei een waarnemer ten tijde van de volksopstand in april. Destijds werden 21 betogers gedood. De koning gaf toen de ordehandhavers niet de opdracht om de betogingen neer te slaan, bleek onlangs uit een getuigenis van een ex-minister.

“De koning is bijzonder onvoorspelbaar”, aldus Silwal, die met Gyanendra samenwerkte voor die de troon besteeg. “Soms vraag ik me af of de man wel over gezond verstand beschikt. Hij had een paar dingen kunnen doen die hem geliefd zouden hebben gemaakt bij de bevolking, maar hij deed niks.” (DB/JS)