Kristof Clerix over WikiLeaks

Die ongezouten taal in diplomatieke telexen, is dat normaal?

Dat lijkt me heel normaal. Diplomatieke milieus staan er om bekend om zeker off the record te zeggen waar het op staat. Als je als journalist af en toe met diplomaten spreekt, dan merk je ook dat zij geen blad voor de mond nemen en zaken vertellen zoals ze zijn, net omdat er vanuit kan worden gegaan dat het vertrouwelijk gebeurt. Het soort taalgebruik dat vandaag via WikiLeaks is opgedoken, lijkt me dus heel erg normaal voor die diplomatieke milieus. Als je even denkt aan de zaken die zijn uitgelekt bij de Belgische regeringshandelingen, dan merk je dat daar ook niet altijd even diplomatisch werd gesproken.

Poetin, een alfamannetje; Karzai, een zwak figuur en nog veel meer gevoelige informatie. Zou je zulke informatie dan beter niet opschrijven, want het lekt dus wel?

Er staat natuurlijk niet voor niets op documenten een stempel ‘vertrouwelijk’ of ‘top secret’. Bedoeling is dat die documenten nooit naar buiten komen. WikiLeaks is toch wel een belangrijke historische nieuwe ontwikkeling, namelijk dat er zo en masse geheime documenten uitlekken.

Er is wel een historisch voorbeeld in Oost-Europa, een soort WikiLeaks avant-la-lettre. Na de val van de Berlijnse Muur werden een aantal archieven van de geheime diensten toegankelijk gemaakt. Daar gaat het echter om historische documenten en wordt de privacy van iedereen niet zomaar te grabbel gegooid.

Het verschil tussen diplomaten en spionnen wordt moeilijk, niet?

De lijn is inderdaad dun. Ambassades waren altijd al bastions van inlichtingenwerk of intelligence. Dat is ook normaal. Diplomaten hebben contacten op allerlei niveaus. Ze hebben bovendien het voordeel van een beschermd statuut. Je kan ze niet zomaar voor de rechtbank brengen. Als je weet dat België zowat 280 diplomatieke missies telt — diplomaten die hier dus hun ambassade hebben — dan kan je je daarbij wel iets voorstellen in termen van spionage.

En zo simpel dat het gewoon met een cd’tje gebeurt? Dat is bijna onvoorstelbaar?

Het interessante hieraan is dat de technologie die de overheid gebruikt om de burgers te monitoren en te bespioneren als een boemerang terug in het gezicht vliegt. Eén usb-stick anno 2010 volstaat om de volledige diplomatie van een grootmacht als de Verenigde Staten op de straat te gooien. Dat is een technologische ontwikkeling die je twintig of dertig jaar geleden niet voor mogelijk zou houden.

Tot slot nog iets over diplomatie en inlichtingenwerk. De twee waren altijd twee handen op een buik. Wat je nu ziet is dat diplomaten worden ingeschakeld om echt te spioneren, terwijl het vroeger spionnen waren die van diplomatie hun cover maakten. Dat is toch nog een wezenlijk verschil.