Kritiek op VN-troepen in Haïti neemt toe

De situatie in Haïti is kritiek, zegt Pérez Esquivel vanuit de hoofdstad Port-au-Prince. Hij leidt er een onderzoeksdelegatie die informatie wil verzamelen over de leefomstandigheden van de bevolking, de mensenrechtensituatie en het functioneren van de VN-vredesmacht Minustah. Overheidsinstellingen functioneren nauwelijks, de regering is meer symbolisch dan echt en er zijn legio andere problemen, zoals schietpartijen tussen gewapende bendes en politie, drugssmokkelaars of andere criminelen, zegt Esquivel. In de gevangenissen worden volgens Peréz Esquivel momenteel meer dan duizend politieke gevangenen zonder proces worden vastgehouden.

Pérez Esquivel is oprichter en directeur van de niet-gouvernementele organisatie Peace and Justice Service. In 1980 kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn strijd tegen de schendingen van de mensenrechten tijdens de militaire dictatuur in Argentinië (1976 - 1983). De delegatie die Pérez Esquivel aanvoert, bestaat uit vertegenwoordigers van vijftien organisaties van het netwerk Jubilee South/Americas. Zij kwamen 3 april aan in Haïti. De VN-vredesmacht Minustah wordt voor een belangrijk deel gevormd door troepen uit Latijns-Amerika.

Pérez Esquivel zegt dat veel Haïtianen moeten werken in erbarmelijke omstandigheden en dat in het hele land sprake is van continue schendingen van de mensenrechten. De delegatieleden spraken met humanitaire en vrouwenorganisaties en met interim-premier Gérard Latortue, die de gerapporteerde misdaden ontkende. De delegatie had verder een ontmoeting met de Franse magistraat Louis Joinet, die als onafhankelijke VN-expert voor mensenrechten in Haïti is. Hij schetste een somber beeld van de situatie in het land. Het rechtssysteem is vrijwel krachteloos en politici kunnen ongestraft hun gang gaan.

De kritieke situatie in Haïti roept de vraag op of de voor oktober en november geplande verkiezingen wel door kunnen gaan, zegt Pérez Esquivel. De regering zegt dat de verkiezingen plaatsvinden, maar tot nu toe is er nog niet gesproken met sociale en politieke organisaties. We weten niet wat tussen nu en oktober nog gebeurt, zegt hij.

Haïti verkeert in chaos sinds president Jean-Bertrand Aristide in februari vorig jaar werd afgezet. Grote delen van het land kwamen daarna onder controle van gewapende bendes en oud-soldaten van het door Aristide ontbonden leger. Sinds juni 2004 is de VN-macht Minustah verantwoordelijk voor de handhaving van de vrede in het land. Minustah verving de Multinational Interim Force (MIF), die bestond uit Amerikaanse, Franse en Canadese troepen.

De kritiek op Minustah werd de afgelopen maanden steeds heviger, omdat de gewapende bendes nog steeds grote delen van het land controleren terwijl het geweld onverminderd doorgaat. De leiding van de vredesmissie verwerpt de kritiek en doet een beroep op de Verenigde Staten, de Europese Unie en multilaterale financiële instellingen om over de brug te komen met het beloofde geld voor wederopbouw. Haïti is het armste land in de regio. Alleen met financiële steun kan vrede worden bereikt, zeggen zij.

Esquivel erkent dat Haïti Irak niet is, maar benadrukt dat de situatie nog kan verergeren als Amerika en andere donorlanden het toegezegde geld niet geven. De honger, armoede en sociale uitsluiting die nu al dramatisch zijn, zullen dan nog verder toenemen. Donorlanden hebben meer dan een miljard dollar toegezegd voor ontwikkelingsprojecten, maar slechts een klein deel van dit geld bereikte Haïti.

Esquivel zegt verhalen gehoord te hebben over verkrachting, mishandeling en marteling door militairen van Argentijnse, Braziliaanse en andere VN-troepen. De beschuldigingen zijn echter nog niet bevestigd. Minustah telt in totaal 7.400 militairen en politiefunctionarissen uit 34 landen.

Binnen een paar uur nadat Aristide vorig jaar het land verliet in een Amerikaans vliegtuig, op weg naar de Centraal Afrikaanse Republiek, arriveerde een door Amerika geleide multinationale troepenmacht in Haïti. De president bleef volhouden dat hij was ontvoerd, na een moderne staatsgreep die zou zijn bekokstoofd door Frankrijk en Amerika.

In een vorige maand verschenen rapport (Keeping the Peace in Haiti?) wordt weinig heel gelaten van de stabilisatiemacht Minustah, die een paar maanden later het werk overnam. Het rapport stelt dat Minustah-troepen een effectieve dekmantel hebben verschaft aan de Haïtiaanse Nationale Politie (HNP) om een terreurcampagne te voeren in de sloppenwijken van Port-au-Prince. De meeste inwoners van die wijken zijn aanhangers van de Lavalaspartij van de verdreven president Aristide. Volgens het rapport zijn de VN-troepen er niet in geslaagd hun mandaat te vervullen, namelijk het beschermen van de burgerbevolking en het handhaven van de mensenrechten. (JS/PD)