'Kruistocht Wolfowitz gevaar voor armen in ontwikkelingslanden'

Volgens de activisten is het Voluntary Disclosure Program (VDC) van de bank
veel te tam en ontbreekt het aan sancties tegen corrupte ondernemingen. Het
VDC werd in augustus van dit jaar goedgekeurd en is het eerste luik van de
veelbesproken anti-corruptiecampagne van de Wereldbank. Wanneer bedrijven of
particulieren in vertrouwen bekennen dat ze in het verleden over de schreef
gingen, kunnen ze gewoon leningen blijven krijgen van de instelling. Hun
wangedrag wordt dan niet aan de grote klok gehangen. Ze worden wel drie jaar
lang in de gaten gehouden en moeten meewerken aan een onderzoek dat voor een
deel door de bedrijven zelf te betalen is.

De Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) hebben net hun
gezamenlijke jaarlijkse bijeenkomst achter de rug. Die vond deze keer plaats
in Singapore. Paul Wolfowitz kreeg het van het Ontwikkelingscomité gedaan
dat de tweede fase van zijn strategie tegen corruptie en voor deugdelijk
bestuur het groene licht kreeg. Het Ontwikkelingscomité is het hoogste
beleidsorgaan van beide invloedrijke instellingen.

De hoofdopdracht van de Wereldbank bestaat erin de armoede in de wereld te
bestrijden. Als gevolg van de gebeurtenissen in Singapore kan de bank
voortaan complete leningen opschorten, zelfs wanneer die dienen ter
financiering van sociale projecten die de armen rechtstreeks ten goede
komen.

Kritische waarnemers gaan akkoord met de stelling dat de Wereldbank de
corruptie moet bevechten en dat het soms zelfs noodzakelijk kan zijn om
leningen te bevriezen. Ze willen echter voorkomen dat de armen in de
ontwikkelingslanden het gelag moeten betalen. “De maatregelen van de
Wereldbank dreigen de armen en onschuldigen harder te treffen dan de
weinigen die schuldig zijn”, onderstreept Bea Edwards, die deel uitmaakt van
de GAP-directie.

Volgens GAP had de Wereldbank ernstige doelstellingen moeten formuleren voor
haar strijd tegen de corruptie. De instelling is veel te weinig kritisch
voor haar eigen handelen in het verleden. Zo werden leningen toegekend aan
corrupte regimes en was er een gebrek aan degelijk toezicht.

“De Wereldbank was verantwoordelijk voor of betrokken bij de schuldencrisis
in heel wat landen”, stelt Edwards. “Er was geen goed toezicht op de
geldstromen. Nu moeten de burgers uit de betrokken landen, vaak arme
landen, leningen terugbetalen terwijl ze nooit enig voordeel hadden bij de
toekenning van die middelen.”

En er is nog meer kritiek. Zo brak de Wereldbank steevast een lans voor
deregulering, decentralisering, het privatiseren van overheidsbelangen en
een vermindering van het toezicht in arme landen. We moeten de bureaucratie
bestrijden en zorgen voor een ondernemingsvriendelijker klimaat, luidde
altijd de argumentatie.

De gevolgen lieten niet op zich wachten. Geld van de Wereldbank leidde tot
corruptie. Uit interne documenten van de bank blijkt trouwens dat een aantal
projecten af te rekenen had met smeergeldpraktijken, afpersing en ander
onethisch gedrag.

Een commissie van de Amerikaanse Senaat becijferde in 2004 dat de Wereldbank
sinds 1946 bijna 100 miljard dollar (78 miljard euro) kwijtraakte als gevolg
van corruptie. Die centen waren bedoeld om de armste landen te helpen zich
te ontwikkelen. Bijna 20 procent van de leningenportefeuille ging de mist in
door corruptie.

Andere deskundigen schatten dat 5 tot 25 procent van de 525 miljard dollar
die de Bank leende (sinds 1946) fout werd gebruikt. Dan gaat het over 26 tot
130 miljard dollar (20 tot 102
miljard euro).

Ook in de nieuwe Wereldbankstrategie, die de corruptie moet verminderen,
wordt weer geschermd met het argument dat er minder bureaucratie moet komen,
constateert GAP. “Overheidsvoorschriften worden in de anti-
corruptiestrategie steevast als overbodige bureaucratie bestempeld”, zegt
Bea Edwards. “Veel voorschriften kwamen er juist om uitgaven te helpen
controleren.”

Wolfowitz trad in 2005 aan en maakte er altijd een punt van dat hij de
corruptie wilde verminderen. De topman schroefde zo de uitgaven voor
projecten in Argentinië, India en Kenia terug omdat er sprake zou zijn van
corruptie. Tijdens een recent bezoek aan Indonesië had Wolfowitz het onder
meer over het uitsturen van anti-corruptieteams naar veel van de Wereldbank-
kantoren. Hij wil ook het departement “institutionele integriteit”
reorganiseren zodat deze dienst efficiënter en doortastender kan optreden.
Eerder dit jaar sprak de topman met de Inter-Amerikaanse Bank en de
Afrikaanse Ontwikkelingsbank over de gezamenlijke strijd tegen corruptie.

Vanuit het maatschappelijk middenveld is te horen dat de Wereldbank zich zou
moeten spiegelen aan de VN-conventie tegen corruptie. Die conventie krijgt
veel lof omdat de klemtoon ligt op het recupereren van gestolen middelen. In
de tekst staat bijvoorbeeld dat miljoenen mensen arm zijn omdat hun
nationale rijkdommen en inkomsten werden geplunderd. De plannen van
Wolfowitz vermelden hier niets over. (DB/JS)