"Laat consument betalen voor ontwikkelingssamenwerking"

De luchthaventaks die Chili en Frankrijk eind februari aankondigden is misschien wel de makkelijkste en meest realistische manier om extra geld voor ontwikkeling op te halen. “Dat komt omdat het een gemengd mechanisme is: de taks wordt geïnd door nationale overheden, maar wordt internationaal gecoördineerd”, zegt Alexis Guardia, onderzoeksdirecteur bij het Chileense ministerie van Buitenlandse Zaken. Guardia was één van de deelnemers aan het Braziliaans Sociaal Forum in de stad Recife. Innovatieve financieringsmechanismen stonden centraal in de 250 workshops die daar gehouden werden.

De nieuwe taks is een doorbraak omdat consumenten zo op grote schaal automatisch gaan bijdragen aan de financiering van de ontwikkelingssamenwerking. Bij gebrek aan overheidsengagement zijn dergelijke innovatieve mechanismen broodnodig om tegen 2015 de zogenoemde millenniumdoelstellingen te halen. Dat zijn acht minima inzake ontwikkeling die de wereldleiders in 2000 beloofden te halen. De halvering van de armoede is de belangrijkste.

Een luchthaventaks heeft één belangrijk nadeel: ze brengt niet genoeg geld op. De maatregel zal in Frankrijk slechts 250 miljoen euro op jaarbasis opbrengen en in Chili levert de taks slechts enkele miljoenen op. Volgens de Verenigde Naties is jaarlijks 50 miljard dollar nodig om de millenniumdoelstellingen te halen.

Ook als andere landen massaal gaan meedoen, is de opbrengst beperkt. Een dozijn andere landen ondertekende eind februari een engagementsverklaring om de invoering van het mechanisme te onderzoeken. Maar zelfs als Brazilië, Congo, Ivoorkust, Cyprus, Jordanië, Luxemburg, Madagaskar, Mauritius, Nicaragua, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk de het Frans-Chileense voorbeeld volgen, komt er slechts 400 miljoen euro extra in het laatje.

De Tobintaks (een internationale belasting van 0,01 procent op speculatieve munttransacties) is een heel ander verhaal, zeiden de experts in Recife. Die kan jaarlijks 15 miljard dollar opbrengen, aldus Peter Wahl, een internationale financiële expert bij de Duitse ngo World Economy, Ecology and Development (WEED). Guardia bleef echter kritisch: de Tobintax zou wel veel geld opbrengen, maar andere voordelen, zoals het tegengaan van speculatie en instabiliteit op wisselmarkten, zijn minder evident. “Om speculatie te ontmoedigen, is een veel hogere taks dan 0,01 procent nodig.”

Volgens Guardia maakt de huidige geopolitieke machtsverhouding de invoering van de Tobintaks onmogelijk. De rijke landen zijn tegen. Dat geldt ook voor andere internationale taksen die worden voorgesteld: een taks op wapens of milieuvervuilende activiteiten.

Een internationale stimulans voor overschrijvingen van migranten naar hun thuisland is wel haalbaar. Per jaar schrijven migranten miljarden euro’s over naar hun familie via transferbanken als Western Union. De banken in kwestie houden een fikse commissie voor zichzelf - naar schatting gaat het om 80 miljard dollar op jaarbasis. De rijke landen zijn ervoor te vinden om die commissies aan banden te leggen. Daardoor zou het volume van die geldstroom met 10 procent stijgen. Alexandre Tiphagne van Coordination SUD, een netwerk van meer dan honderd Franse ngo’s, wijst erop dat dergelijke innovatieve financiering er niet voor mag zorgen dat overheden ontwikkelingssamenwerking aan de consument over laten. “De dertig jaar oude belofte van regering om 0,7 procent van het bruto binnenlands product uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking staat nog steeds overeind.” (EINDE/2006)