Landbouw wordt pad in korf van Amerikaanse FTAA-agenda

Tijdens de bijeenkomst in Quito schaarden de ministers van Buitenlandse
Zaken en Handel van de FTAA-landen - de 34 landen van Noord- en
Latijns-Amerika, met uitzondering van Cuba - zich achter een
gemeenschappelijke verklaring over “het schrappen van exportsubsidies die
een invloed hebben op de handel in landbouwproducten.” Elke ingreep die de
handel in landbouwproducten verstoort, is uit den boze. In de slotverklaring
wordt bovendien specifiek op “het belang van landbouw voor de regionale
economieën” gewezen, een passus die de VS aanvankelijk niet zagen zitten,
maar er toch kwam.

Volgens Ramón Rosales, de Venezolaanse minister van Handel, is het opnemen
van het landbouwhoofdstuk in de slotverklaring een onverhoopt succes – de
ministeriële FTAA-conferentie van april 2001 in Buenos Aires repte er nog
met geen woord over. “Landbouw is niet langer een toegevoegd hoofdstuk. Er
is nu de expliciete toegeving dat we niet gaan sleutelen aan de tarieven
voor (ingevoerde) landbouwgoederen vooraleer er een oplossing is gevonden
voor het probleem van de landbouwsubsidies aan de thuismarkt,” legt Rosales
uit. De Latijns-Amerikaanse landen, die sterk steunen op hun
landbouweconomie, zullen elke overeenkomst aanvechten “die hun boeren
blootstelt aan oneerlijke concurrentie,” belooft Rosales.

Het voorzitterschap van het FTAA-comité, dat tegen 2005 een grote
vrijhandelszone moet creëren van Alaska tot Tierra del Fuego, het
zuidelijkste puntje van het Zuid-Amerikaanse continent, berust momenteel bij
de VS en Brazilië. De Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken, Celso
Lafer, heeft geen schrik van de machtige covoorzitter. “Het is geen gedeelde
verantwoordelijkheid, gebaseerd op gedeelde standpunten – wij houden er over
vele kwesties verschillende meningen op na,” verzekert Lafer.

Brazilië heeft behalve een FTAA-lidkaart ook belangen binnen het zuidelijke
handelsblok Mercosur (Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay) en de CAN,
de Gemeenschap van Andesnaties (Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru en
Venezuela). Op die manier presenteert het zich als centrum van een
ingewikkeld lokaal netwerk, een interessante onderhandelingspositie. Maar
het gaat niet om Braziliës belangen alleen. “Het concept is een
Zuid-Amerikaanse coöperatieve organisatie,” aldus Lafer, als tegenwicht voor
de rijke Noordelijke Amerikaanse staten. Mercosur en CAN vormen in die zin
een goede vergaderruimte waar de regionale partners vooraf hun standpunt
kunnen bepalen.

Volgens Sergio Amaral, de Braziliaanse minister van Ontwikkeling, Industrie
en Handel, is “Latijns-Amerikaanse druk op de VS” nodig om het probleem van
de handel in landbouwproducten een topprioriteit te houden. “Het thema bij
uitstek bij gesprekken met de VS wordt het terugbrengen van de subsidies en
steun aan landbouwers, alsook de tolbarrières die Washington opwerpt voor
Latijns-Amerikaanse landbouwproducten. Als het die barrières niet neerhaalt,
heeft de FTAA geen zin,” dreigt Amaral. De pas verkozen Braziliaanse
presidentskandidaat Inácio Lula da Silva gaf eerder al te kennen dat de FTAA
een Noord-Amerikaanse annexatie van Latijns-Amerika inhoudt. Maar volgens
minister Rosales loopt het niet zo’n vaart en beginnen de VS te begrijpen
“dat er geen FTAA mogelijk is die uitzonderingsmaatregelen op het vlak van
landbouwbeleid toelaat.”

De VS hebben nochtans herhaaldelijk gezegd dat de tol- en
landbouwsubsidiekwesties in de schoot van de Wereldhandelsorganisatie moeten
worden geregeld, en niet binnen de FTAA. Na de FTAA-bijeenkomst in Quito
herhaalde onderhandelaar Robert Zoellick het Amerikaanse standpunt. Hij
wijst erop dat zijn regering minder landbouwsteun uitdeelt dan die twee
andere machtsblokken: Japan en de EU. Het Braziliaanse ‘dreigement’ dat de
FTAA zinloos zou worden, wuift Zoellick weg: de vrijhandelszone komt er, of
er nu “een land weg wil vallen of niet.” De onderhandelaar somt vervolgens
een reeks bilaterale akkoorden op en maakt duidelijk dat de VS in elk geval
een Zuid-Amerikaanse afzetmarkt zullen verwerven.

Ook over het tempo van de onderhandelingen zijn de FTAA-leden het niet eens: de VS, Canada en Chili willen eigenlijk nog vóór 2005 de echte vrijhandelszone hebben - vandaar ook het verzet om binnen de FTAA de tolbarrières te regelen - terwijl Brazilië en zijn volgelingen vinden dat de meningsverschillen daarvoor nog te groot zijn.