Landhervorming Paraguay stuit op verzet

Na de dood van boerenleider Bienvenido Melgarejo begin oktober, die omkwam bij een gewelddadig onteigeningsconflict in de noordoostelijke provincie Alto Paraná, is de landhervormingskwestie dringender geworden.

Campesino’s (kleine boeren) dreigen land te bezetten in het oosten van Paraguay en eisen concrete maatregelen. “Paraguay kent de grootste concentratie van landeigendom in de Amerika’s”, zegt socioloog Ramón Fogel. Hij wijst erop dat Lugo, hoewel hij beloofd heeft ongelijkheid op het platteland te bestrijden, te maken heeft met een parlement dat tot nu toe weinig interesse toonde in landhervorming.

Lugo, een voormalige bisschop, trad op 15 augustus aan zonder het voordeel van een meerderheid in het Congres. De grootste groep parlementsleden behoort tot de Coloradopartij, die in de oppositie zit na ruim zestig jaar onafgebroken aan de macht te zijn geweest. In die periode viel ook de dictatuur van generaal Alfredo Stroessner (1954-1989).

De op een na grootste groep in het parlement is de Authentieke Radicale Liberale Partij (PLRA), de grootste partij binnen de regerende Patriottische Alliantie voor Verandering (APC). De PLRA is echter een groot voorstander van particulier bezit. Lugo daarentegen vindt dat het bezetten van ongebruikt land gerechtvaardigd is, als uiterst middel in de strijd van landloze boeren.

Crisis

Volgens Belarmino Balbuena, de leider van de Paraguayaanse Campesinobeweging (MCP), is de huidige crisis op het platteland een gevolg van gebrek aan politieke wil. “De staat is afwezig op het platteland. Dat is een gevolg van het economische model dat dit land is opgelegd”, zegt hij.

De Asociación Rural (Plattelandsassociatie), die de grootgrondbezitters vertegenwoordigt, heeft een waarschuwing naar de regering gestuurd. De regering moet het conflict “definitief beëindigen”, stelt de organisatie. Juan Núñez, hoofd van Asociación Rural, vindt dat het leger de sojavelden moet beschermen tijdens het plantseizoen.

De crisis strekt zich echter uit over de landsgrenzen. Braziliaanse boeren die zich op Paraguayaans grondgebied hebben gevestigd, willen dat de Braziliaanse regering bemiddelt in het conflict, dat in sommige gevallen uitmondde in confrontaties met lokale boeren.

Het antwoord van de regering-Lugo was dat binnen de kaders van de wet gezocht wordt naar de beste oplossing. Onderhandelingen leidden tot een eerste overeenkomst tussen een groep campesino’s en Braziliaanse landeigenaren. De Braziliaanse boeren stemden in met de verkoop van 22.000 hectare land aan de Paraguayaanse overheid. De staat betaalt de Braziliaanse boeren uit de inkomsten van de Paraguayaans-Braziliaanse Itaipúdam. Een deel van de opbrengsten uit de waterkrachtcentrale is gereserveerd voor sociale uitgaven.

Balbuena benadrukt dat de weerstand tegen de Braziliaanse sojaboeren groeit, omdat de middelen waarmee ze hun gewassen besproeien, schadelijk zijn voor de gewassen en het vee van de campesino’s. “Dit conflict gaat niet over bezetting van land, maar over problemen die veroorzaakt worden door gebruik van giftige chemicaliën”, zegt hij.

In de enorme groei van de sojabonenindustrie in het oosten van Paraguay liggen de wortels van het huidige conflict. In zeven jaar tijd verdubbelde het oppervlak aan sojabonengewassen tot 2,4 miljoen hectare. Dat staat gelijk aan 25 procent van al het gecultiveerde land in Paraguay. In alle gevallen gaat het om genetisch gemodificeerde soja. Paraguay staat wereldwijd nu op de zevende plaats als producent van transgene gewassen. Het land heeft echter geen wetgeving als het gaat om het gebruik van transgeen zaad. Paraguay is de op drie na grootste exporteur van sojabonen.

Dit conflict gaat niet over bezetting van land, maar over problemen die veroorzaakt worden door gebruik van giftige chemicaliën.

Dictatuur

De Paraguayaanse staat heeft geen officiële cijfers over het aantal landloze boeren. Uit onderzoek blijkt echter dat het om zo’n 120.000 gezinnen gaat. Een even groot aantal boeren bezit minder dan vijf hectare land. Er bestaat ook geen register over land dat in het verleden op onwettige wijze verdeeld is. Uit een rapport van de Paraguayaanse Waarheids- en Gerechtigheidscommissie, die werd ingesteld om mensenrechtenschendingen tijdens de Stroessner-dictatuur te onderzoeken, blijkt echter dat er tijdens die dictatuur ernstige onregelmatigheden hebben plaatsvonden bij de toewijzing van bijna acht miljoen hectare land.

Uit het onderzoek blijkt dat tussen 1954 en 2003 veel land is toegewezen aan vrienden en verwanten van Stroessner en aan politici en legerofficieren die met zijn regering geassocieerd worden. Paraguayaanse en Braziliaanse landeigenaren en speculanten kochten veel land op van campesino’s, wat de concentratie van land versterkte. Dat leidde tot een toenemende leegloop van het platteland, doordat boeren hun heil zochten in steden en landen als Argentinië, Spanje en de Verenigde Staten.