Latijns-Amerika worstelt met houtpulp

Om papier van houtpulp te maken, zijn grote hoeveelheden bleekmiddelen nodig. Dat gebeurt traditioneel met chloor, chloordioxide, bijtmiddelen, zuurstofperoxide en natrium hypochloride. Zowel de chemicaliën als de organische afvalproducten zijn schadelijk voor het milieu, zijn chloor en chloorderivaten de grootste vervuilers.

In Chili leidde het dumpen van afval van pulpfabrieken in een meer in het zuiden van het land tot de dood van honderden zwarthalszwanen in een natuurreservaat.
Geen wonder dus dat de komst van twee houtpulpfabrieken in het Uruguayaanse Fray Bentos, aan de grens met Argentinië, voor beroering zorgt.

De rivier bevat nog nauwelijks genoeg zuurstof voor de vissen. De nieuwe fabrieken zullen dat probleem nog verergeren, zegt de Uruguayaanse bioloog Oscar Galli. Hij is een van de zestig wetenschappers die een protestbrief aan regering van Uruguay ondertekenden. In andere landen zijn de schadelijke effecten van deze fabrieken aangetoond.

Ook de inwoners en lokale autoriteiten in de naburige Argentijnse provincie Entre Ríos en zelfs de centrumlinkse regering van de Argentijnse president Néstor Kirchner zijn uiterst kritisch over de bouw van de twee fabrieken. Het afvalwater zal terechtkomen in de rivier Uruguay, die deels de scheiding vormt tussen Uruguay en Argentinië.

Organochloorverbindingen breken pas na tientallen jaren af tot minder schadelijke stoffen en verplaatsen zich al die tijd via de lucht en het water. Ze hopen zich op in de vetlagen van organismen, waardoor ze ook in de voedselketen terecht kunnen komen. Ze staan op de lijst met twaalf POP’s (persistent organische vervuilers) van het Verdrag van Stockholm staan. Dit internationale verdrag is gericht op het uitroeien van het gebruik van deze stoffen die schadelijk zijn voor mens en dier.

De Uruguayaanse regering houdt vol dat de milieuschade minimaal is. Zij wijst erop dat de fabrieken voor werkgelegenheid zorgen en zo’n 1,8 miljard dollar aan investeringen zullen aantrekken. De fabriek van het Spaanse Empresa Nacional de Celulosa de España (ENCE) kan een half miljoen ton per jaar produceren, die van het Finse Botnia een miljoen ton.

Landbouwkundige Carlos Faroppa, woordvoerder van het Finse bedrijf Botnia in Uruaguay, zegt dat het afvalwater van de fabrieken in Fray Bentos eerst gezuiverd wordt voordat het geloosd wordt. Waarschijnlijk is het dan schoner dan het was voordat we het uit de rivier haalden.

Zowel Botnia als ENCE beloven een milieuvriendelijke methode te gebruiken, gebaseerd op chloordioxide. Daardoor komen kleinere hoeveelheden organochloor vrij. De techniek, die bekend staat als Elemental Chlorine-Free (ECF) wordt momenteel toegepast door drievierde van de pulpindustrie wereldwijd.

De milieugroepen willen dat de bedrijven een nog nieuwere methode gebruiken: Totally Chlorine Free (TCF). Bij dat proces worden geen chloorverbindingen gebruikt. Nog maar 5 procent van de houtpulp wordt met die methode gemaakt, blijkt uit cijfers die de World Rain Forest Movement in 2002 publiceerde.

Botnia zegt dat de TCF-methode nog niet op punt staat. TCF wordt nauwelijks gebruikt omdat de techniek zich niet heeft ontwikkeld. De vezels die door middel van TCF geproduceerd worden, kunnen niet gebruikt worden voor kwaliteitspapier. Aan de verbetering van ECF wordt al twaalf jaar onafgebroken gewerkt. In Uruguay gebruiken we de meest geavanceerde ECF-methode. (JS/MM)