Latijns-Amerika ziet 13 oorzaken voor voedselcrisis

In Latijns-Amerika kunnen 80 miljoen mensen zich niet voldoende en gevarieerd voedsel veroorloven. Door de voedselcrisis kunnen daar nog 10 miljoen hongerlijders bijkomen, zo blijkt uit een studie van de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en de Caraïben, een VN-organisatie.

Maar waarom stijgen de voedselprijzen? De SELA ziet maar liefst dertien oorzaken:

- Beleggers krijgen steeds meer aandacht voor landbouwgrondstoffen. De voorbije vier jaar bleven de beleggingen in goud en andere metalen ongeveer stabiel, maar naar andere grondstoffen ging zeven miljard dollar, zeven keer meer dan in de vier jaar daarvoor. Analisten van de Bank voor Internationale Betalingen in Basel schatten dat financiële speculatie verantwoordelijk is voor 30 procent van de recente voedselprijsstijgingen.

- De dollar is zwak en de internationale interestvoeten zijn laag. Dat wakkert de beleggingen in grondstoffen en de grondstoffenprijzen nog aan.

- De olieprijzen stijgen. Boeren moeten daardoor meer uitgeven aan brandstof. Ook het transport van voedingsmiddelen wordt duurder. Tegelijk stijgt de consumptie van voedsel in de olieproducerende landen, omdat die zich nu meer kunnen veroorloven. Toen olie nog 30 dollar per vat kostte, ging een ton melkpoeder voor ongeveer 1500 dollar van de hand. Nu kost olie meer dan 130 dollar per vat, terwijl een ton melkpoeder meer dan 4500 dollar waard is.

- Samen met de aardolieprijs is ook de kost van kunstmest en insecticiden gestegen. Ook zaaizaad en landbouwmachines zijn duurder geworden, net als de opslag van landbouwvoorraden.

- Sommige landen hebben beperkingen ingevoerd op de export van voedsel om de eigen voedselvoorziening veilig te stellen. In Azië gebeurde dat met rijst, in Argentinië kwamen er hogere exportheffingen op vlees en graan.

- De voedselvoorraden zijn geslonken. Sinds 1995 zijn de graanvoorraden in de wereld met gemiddeld 3,4 procent teruggelopen. Vroeger bedroegen ze ongeveer 30 procent van de wereldproductie; nu nog maar 20 procent. Dat betekent dat er niet meer zoveel speelruimte is om prijsstijgingen tegen te gaan door de verkoop van een deel van de voorraden.

- De vraag in Azië neemt toe. In Zuid- en Zuidoost-Azië werd in 2003-2004 bijvoorbeeld 200 miljoen ton maïs verbruikt, en in 2007-2008 227 miljoen ton.

- Er is steeds meer veevoeder nodig. De VS gaven 47 procent van 332 miljoen ton maïs die ze in 2007 produceerden aan hun veestapel.

- Almaar meer voedsel wordt omgezet in biobrandstoffen. De VS halen massaal ethanol uit maïs, in Europa bevoorraden boeren biodieselfabrieken met koolzaad. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) is tegen het gebruik van voedselgewassen voor de aanmaak van biobrandstoffen. Er wordt al gewerkt aan nieuwe generaties van groene brandstoffen op basis van niet-eetbare grassen, struiken en oogstafval.

- De klimaatverandering heeft in landbouwgrootmachten als de VS, Australië en Oekraïne voor droogte gezorgd die de oogsten nadelig beïnvloedde. In Latijns-Amerika richtten tropische stormen en overstromingen onheil aan.

- Op veel plaatsten houden een gebrek aan water of landbouwgrond de stijging van de voedselproductie tegen. Steden en bedrijven pikken landbouwgrond in. Grootgrondbezitters laten uitgestrekte gebieden braak liggen.

- Er wordt te weinig geïnvesteerd in de landbouw en in landbouwkundig onderzoek. Daardoor breken nieuwe technologieën en productievere gewassen maar langzaam door. Volgens de SELA kunnen de voedselprijzen sneller dalen door de toename van de productiviteit dan door een grotere oppervlakte te bewerken.

- Rijke landen schermen hun markt af voor invoer uit andere werelddelen, terwijl ze in arme landen de markten openbreken. Die praktijken hebben “gedurende meer dan vijf decennia de internationale landbouwmarkt verstoord”, oordeelt de SELA. Haïti produceerde 30 jaar geleden bijna alle rijst die het nodig had. Maar in de jaren 80 moest het land zijn invoerheffingen verminderen om in aanmerking te komen voor internationale leningen, waardoor Amerikaanse boeren er massaal gesubsidieerde rijst konden beginnen te verkopen. De Haïtiaanse boeren lieten hun velden in de steek; Haïti werd helemaal afhankelijk van de import.

De lidstaten van de SELA, 26 landen uit Latijns-Amerika en de Caraïben, zijn het erover eens dat ze moeten samenwerken om de voedselcrisis aan te pakken. Colombia heeft al voorgesteld om samen met buurland Venezuela drie miljoen hectare nieuwe landbouwgrond in gebruik te nemen in het dunbevolkte stroomgebied van de Orinoco en de Meta, twee rivieren die door beide landen lopen. In Colombia worden nu op maar vier miljoen hectaren voedingsgewassen verbouwd, in Venezuela op maar twee miljoen hectaren.

Latijns-Amerika wil ook een fonds oprichten waaruit landen kunnen putten als ze geconfronteerd worden met een voedselcrisis. Bolivia, Cuba, Nicaragua en Venezuela, de vier lidstaten van het alternatieve handelsblok Alba, hebben al een dergelijk fonds van 65 miljoen euro.

Na de conferentie in Rome zullen de landen uit de regio Amerika weer bij elkaar komen om de resultaten te bespreken en een Latijns-Amerikaanse strategie voor voedselveiligheid uit te werken.