Lepra na jarenlange strijd nog steeds niet uitgebannen

Nog steeds wordt jaarlijks bij 700.000 mensen lepra geconstateerd. In het handjevol ontwikkelingslanden waar de ziekte het meest voorkomt, neemt het aantal leprozen nog steeds toe. De WGO heeft daarom de verwachtingen bijgesteld. Hoopte men een aantal jaren geleden nog dat lepra in het jaar 2000 verdwenen zou zijn, nu geldt 2005 als richtjaar. En het is nog maar de vraag of dat gehaald wordt. Het gevaar bestaat dat we denken dat het allemaal wel meevalt, zegt Terry Vasey van de Britse Leprosy Relief Association. Wanneer slechts één op de 10.000 mensen aan lepra lijdt, dan wordt de ziekte min of meer als verdwenen beschouwd. Maar in een land als India kan dat betekenen dat er nog altijd aanzienlijke aantallen mensen de ziekte hebben. Zeventig procent van gemelde gevallen van lepra, komt uit India.

Lepra, vroeger ook wel melaatsheid genoemd, wordt veroorzaakt door een langzaam-groeiende bacterie die tot dezelfde familie behoort als het micro-organisme dat tuberculose veroorzaakt. De bacterie deelt zich slechts eens in de twee weken, waardoor het lang kan duren voordat een patiënt merkt dat hij besmet is. Slachtoffers krijgen tintelende vlekken op de huid, zweren, zwakke spieren en het zenuwweefsel kan beschadigd raken. Dat kan misvormingen - en soms de dood - tot gevolg hebben.

Negentig procent van de lepragevallen komt voor in twaalf landen: Angola, Brazilië, Centraal Afrikaanse Republiek, Congo, Ivoorkust, Guinee, India, Liberia, Madagascar, Mozambique, Nepal en Tanzania. De WGO wil daar de komende vijf jaar werken aan het uitbannen van de ziekte, maar dat is niet zo gemakkelijk. De meeste van deze landen zijn politiek instabiel en hebben minimale gezondheidsvoorzieningen. Vaak duurt het lang voordat de diagnose gesteld wordt, omdat er geen geschikte gezondheidsposten in de buurt zijn of omdat angst voor de ziekte mensen ervan weerhoudt hulp te zoeken. Door hun omgeving worden leprapatiënten vaak genegeerd of uitgestoten.

De ziekte in een vroeg stadium ontdekken en bestrijden is de komende vijf jaar de hoofddoelstelling van de WGO. Dat ‘laatste’ offensief wordt omarmd door de getroffen landen, maar sommige non-gouvernementele organisaties (ngo’s) vrezen dat er te vroeg gejuicht wordt. De Wereldgezondheidsorganisatie benadrukt altijd dat het aantal ziektegevallen enorm gedaald is. Dat is ook zo en dat is een verdienste, zeker als je beseft dat lepra van de oudste ziekten is die we kennen, zegt Terry Vasey. Maar het is gemakkelijk te zeggen dat lepra op nationaal niveau is uitgebannen en dat nog enkele inheemse gebieden zijn waar het heerst. Je kunt alles aantonen met statistieken, maar iemand die ziek is, heeft daar niets aan.
Sommige deskundigen benadrukken dat het nooit de bedoeling is geweest lepra helemaal uit te roeien, maar alleen om het aantal besmettingen terug te brengen tot maximaal één op 10.000 mensen. Nieuwe gevallen, zeggen zij, worden meestal geconstateerd bij mensen die de ziekte al jaren hebben.

De huidige behandeling van lepra is, gezien de omstandigheden, de best haalbare. Er zou een vaccin ontwikkeld kunnen worden, maar het is onwaarschijnlijk dat gebeurt omdat de ziekte zo zeldzaam is, zegt Paul Fine, lid van de lepra-adviesgroep van de WGO. We proberen om leprabestrijding zoveel mogelijk in de reguliere gezondheidszorg opgenomen te krijgen.
Wetenschappers hopen dat vroeg of laat ontdekt wordt waar de bron van de leprabesmettingen ligt. Eerder deze maand ontdekte een internationaal onderzoeksteam een genetische variant waardoor sommige mensen vijf maal zoveel kans lopen besmet te raken. Deze bevindingen zijn erg belangrijk om te kunnen bepalen voor wie behandeling nuttig kan zijn, zegt onderzoeksleider dr. Erwin Schurr van de McGill University in Montreal (Canada). Gezien de effectieve behandeling met medicijnen en de afwezigheid van een natuurlijk reservoir voor de ziekte, is het vreemd dat het aantal mensen met lepra de afgelopen tien jaar nauwelijks gedaald is. Misschien kan deze studie helpen bij een onderzoek naar mensen die genetisch gezien risico lopen, maar die geen symptomen van lepra vertonen. Misschien zijn zij het reservoir van de ziekte.

Lepra wordt verspreid door menselijk contact, maar onderzoek wordt belemmerd doordat nog niet ontdekt is waar de bron van de ziektekiemen ligt. Het antwoord op die vraag kan de sleutel zijn tot het effectief bestrijden van de ziekte.

Katherine Stapp

• Leprosy Relief Association
• World Health Organisation
• Leprosy Campaign in India