Lood in het bloed van La Oroya (reportage)

Welkom in de stad waar de zon niet schijnt. Het volstaat eens diep adem te halen en rond je te kijken om te zien dat er iets niet in de haak is. La Oroya ligt 3300 meter hoog in het Andesgebergte, omgeven door sombere kale bergen en onder een eeuwig loodgrijze hemel. Geen frisse berglucht hier, maar een zware atmosfeer die pijn doet aan de ogen en prikt in de keel.

De bron van het onheil ligt in het hartje van de oude stad. Sinds 1922 braakt de schoorsteen van een koper-, lood- en zinksmelterij dikke, zwarte, rookwolken uit: elke dag gaan 1,5 miljoen ton lood en 810 ton zwaveldioxide de lucht in. La Oroyo prijst zich op haar site aan als “de metaalverwerkende hoofdstad van Peru en Latijns-Amerika”. Sinds kort komt daar nog een ereplaats bij: een vijfde plek op de lijst van sterkst vervuilde plekken op aarde, samengesteld door het Blacksmith Institute, een organisatie voor milieuadvies uit New York.

De smelterij is eigendom van de firma Doe Run uit de VS-staat Missouri. De universiteit van Missouri in St. Louis onderzocht in 2005 het loodgehalte in het bloed van kinderen onder de zes jaar en mat bij een meerderheid onder hen meer dan 40 microgram lood per liter. De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt 10 microgram per liter als een absoluut maximum.

Toch denkt niemand eraan de fabriek, eigendom van de firma Doe Run uit het Amerikaanse Missouri, te sluiten. De meerderheid van de 35000 inwoners hangen direct of indirect van de smelterij af. “De aarde is dood, wat gaan we hier zaaien”, vraagt de werkloze Roberto Parra zich af, “Hoe haal ik mijn familie hier ooit weg als ik geen werk heb?” Zijn dochter heeft meer dan 30 microgram lood per liter in het bloed, maar toch blijft Robert hopen op een job bij de lood- en zinksmelterij.

Mongolen en stotteraars

“Mijn kinderen zijn geen mongolen of stotteraars, zoals de ngo’s beweren”, reageert Irene Caso Huerta verontwaardigd. Ze is moeder van vier kinderen, met loodconcentraties tussen 33 en 91 microgram. Stuart, de jongste, heeft het meeste lood in zijn bloed. Hij is kleiner dan de kinderen van zijn leeftijd, maar is hyperactief. “Stuart is erg bij de pinken, alleen doet zijn maagje pijn”, zegt Irene. Ze woont met haar familie in het historische centrum van de stad, vlak naast de fabriek.

Maribel Chávez van de ngo CooperAcción ontkent met klem dat haar organisatie heeft beweerd dat kinderen met veel lood “mongooltjes worden”. De burgemeester van La Oroya, Clemente Quincho, maakt dankbaar gebruik van de polemiek om de ernst van de situatie te minimaliseren. “Zoals je ziet proberen de ngo’s het gevoel van eigenwaarde van de bevolking te ondermijnen”.

“Hyperactiviteit kan ook een symptoom van loodvergiftiging zijn”, zegt dokter Hugo Villa van het enige ziekenhuis in La Oroya. “Het lood verandert het metabolisme van de neuronen. Dat kan ook tot leerstoornissen leiden. De problemen zijn niet alleen hoofdpijn of een pijnlijke ademhaling”. Vijftig procent van de kinderen in de Peruaanse deelstaat Junín, waar ook La Oroya ligt, heeft last van astma, zo bleek uit een studie van het Peruaanse ministerie van gezondheid.

Sluiten

Ook voor de overheid is sluiting niet meteen een optie. De mijnsector is een belangrijke bron van fiscale inkomsten en DoeRun koopt jaarlijks voor 325 miljoen euro ertsen bij een dertigtal mijnbedrijfjes in het centrum van het land. Niettemin werkt de overheid nu aan een actieplan dat in werking moet treden wanneer de vervuiling bepaalde drempelwaarden overschrijdt. De bewoners zien het niet zitten om bij elke vervuilingspiek, zo’n 11 à 15 dagen per maand, ademhalingsmaskertjes aan te doen. Ze vrezen dat bezoekers de stad dan zullen mijden, wat ten koste gaat van de lokale middenstand.

Eduardo Mayta behoort tot de kritische minderheid van de inwoners. “De fabriek beroept zich altijd op het private eigendom wanneer de staat haar iets vraagt. Is het dan soms zo dat ze ons privaat bezit respecteren wanneer het in onze huizen loodstof regent ? Of zijn de eigendomsrechten van Doe Run belangrijker dan die van ons?” zegt Mayta.

Volgens onderzoek van Doe Run is het loodgehalte van haar arbeiders in La Oroya tussen 1997 en 2006 met 34,27 procent gedaald. Wat de firma er niet bij zegt, is dat de emissies van haar smelterij in Missouri 20 keer lager liggen dan in Peru.