Lula zet leger in tijdens carnaval Rio

Begin deze week werden 34 bussen en een tiental auto’s in brand gestoken. In een twintigtal buurten dwongen gewapende leden van een drugbende een aantal winkels en scholen te sluiten. In de chique buurt Ipanema ontploften drie bommen en verschillende supermarkten werden geplunderd of beschoten toen ze weigerden de deuren te sluiten. Er is al minstens een dodelijk slachtoffer gevallen en verschillende mensen zijn met ernstige brandwonden naar het ziekenhuis gebracht. In de winkels en bedrijven van de stad werd een mededeling verspreid dat de acties gecoördineerd waren door ‘het Rode Commando’ tegen het ‘machtsmisbruik’ van de lokale regering en haar beleid om ‘terreur te zaaien’ in de arme buurten. De boodschap eiste ook gerechtigheid voor de opgesloten leden van de bende, die actief is in de drughandel en andere criminele activiteiten.

Bij wijze van tegenoffensief heeft de regering van de deelstaat Rio de Janeiro 28.000 agenten van de politie en de militaire politie op de been gebracht om de orde te handhaven tijdens het carnaval, dat vermoedelijk ongeveer 380.000 toeristen zal aantrekken, van wie veertig procent buitenlanders. De gouverneur van Rio de Janeiro Rosinha Matheus heeft de nationale regering gevraagd 3.000 militairen extra ter beschikking te stellen voor de plaatselijke ordehandhaving.

President Lula is op dat verzoek ingegaan. Een van de eerste maatregelen van ‘Operatie Veilig Rio’ bestond erin Luiz Fernando da Costa, de leider van het Rode Commando en de belangrijkste drugbaron van de stad, over te brengen naar een extra beveiligde gevangenis in Presidente Bernardes, een stad in het binnenland van de staat Sao Paulo. Volgens de overheid zou da Costa, beter bekend als Fernandinho Beira-Mar, naar de gelijknamige sloppenwijk in Rio, het brein zijn achter de recente operaties van zijn bende.

Door soldaten en agenten op de been te brengen, hoopt de overheid opnieuw controle te krijgen over de 13 ‘favelas’ of sloppenwijken waar het Rode Commando de plak zwaait. In een van die buurten zijn donderdag vijf vermoedelijke drughandelaars gedood tijdens een schietpartij met de politie. In september vorig jaar zaaide de bende ook al paniek in Rio en enkele omliggende steden met een gelijkaardig gecoördineerd initiatief waarbij vele winkels, banken, scholen en delen van het openbaar vervoer werden geboycot.

Volgens Leda de Azevedo van Funlar, een gemeentelijke humanitaire hulporganisatie, wijzen de incidenten van de voorbije weken erop dat de stad verdeeld is tussen twee grote drugbendes. Sommige wijken worden gecontroleerd door het Rode Commando en andere staan onder de invloed van ‘Het Derde Commando’. Het hoofdkantoor van Funlar bevindt zich in de buurt van twee favelas met duizenden gezinnen in Vila Isabel, een wijk vlakbij het centrum van Rio, en het personeel komt er vaak in een moeilijke situatie terecht. Niet zelden vinden in de buurt van het kantoor schietpartijen plaats en moet de stichting voor een tijdje de deuren sluiten. Funlar runt onder andere een kinderdagverblijf voor 375 kinderen en organiseert ook avondlessen om studenten voor te bereiden op een universitaire studie.

Deze week was het in de omgeving van Funlar evenwel bijzonder rustig, omdat de twee sloppenwijken worden gecontroleerd door het derde Commando en die bende heeft niets te maken met de terreur die nu in de stad is losgebroken. Er ontstaan pas problemen wanneer de buurt wordt aangevallen door rivaliserende groepen of wanneer de politie er een razzia houdt. De drugbazen van het Derde Commando hebben respect voor Funlar en straffen zelfs bendeleden die de stichting schade toebrengen. Dat merk je ook aan de schone muren van de stichting, die in schril contrast staan met de graffiti die je overal elders aantreft.

Hoewel Rio altijd al gewelddadige misdaden heeft gekend, is de situatie veel verergerd sinds de opkomst van machtige drugbendes in de jaren 1970. De stad lijkt volledig in de ban van de georganiseerde misdaad. Dat beeld wordt nog versterkt door ‘terreurtactieken’ zoals de gecoördineerde acties van deze week. Het volstaat dat enkele tientallen gewapende mannen tegelijk optreden in verschillende delen van de stad om algemene paniek te veroorzaken, omdat de mensen denken dat er wel duizend boeven aan het werk zijn. De recente golf van geweld heeft het gevoel van onveiligheid bij de plaatselijke bewoners verhoogd, maar is vooral beangstigend voor mensen van buiten de stad en schrikt zeker de toeristen af.