Malaria rukt op naar Keniaanse hooglanden

Malaria was zo zeldzaam geworden in de hoofdstad Nairobi dat dokters er nauwelijks aan denken als ze een patiënt met koorts en rillingen over de vloer krijgen. “Toen een vriendin van mij enkele maanden geleden ziek werd, grapte ik dat ze een malariatest zou moeten doen”, vertelt Dr. Rupal Maru van het Kenyatta Nairobi Hospital.  Ze schrok toen haar vriendin de raad ernstig nam en de test positief bleek.
“Nu krijgen we regelmatig gevallen van malaria”, zegt Maru. “Niet enkel uit Nairobi maar ook uit andere delen van de hooglanden, waarvan werd aangenomen dat ze buiten het bereik van de muggen lagen.”
Deskundigen wijzen naar de klimaatverandering als belangrijkste schuldige voor de malaria-epidemies in de hooglanden. Malaria is goed voor de helft van alle patiënten die zich aanmelden in de Keniaanse ziekenhuizen, en de belangrijkste doodsoorzaak in het land.
“Er is een duidelijk verband tussen het klimaat en de malaria-epidemies”, zegt Dr Willis Akhwale, hoofd van het Keniaanse Programma voor Malariacontrole. Hij refereert onder meer naar een studie van een epidemie in Kericho, een koel en hooggelegen gebied in het zuidwesten van het land. De studie kwam tot de conclusie dat het weersverschijnsel El Niño er de temperatuur met 2 tot 4 graden had doen stijgen, wat tot de uitbraak van de epidemie had geleid.
De muggen die malaria verspreiden, hebben een minimumtemperatuur nodig om te gedijen, meestal een kwartaalgemiddelde van achttien tot negentien graden. Dergelijke gemiddelden komen in de hooglanden enkel voor in ongewoon warme jaren, zoals in 1997-1998 door El Niño. Maar dergelijke warme jaren komen nu steeds vaker voor.

Extra kwetsbaar

Omdat malaria in het verleden niet voorkwam in de hooggelegen gebieden, zijn de mensen er minder tegen bestand, zegt Akhwale. Als malaria uitbreekt in die gebieden, is er dus een grotere kans op een ernstige epidemie dan in de laaglanden. De ziekte breidt sneller uit en maakt meer slachtoffers.
Niet enkel de stijgende temperatuur is schuldig aan de komst van malaria in de hooggelegen gebieden. Volgens Akhwale speelt ook migratie een belangrijke rol. Door het geweld bij de verkiezingen zijn meer dan zeshonderdduizend mensen op de vlucht geslagen. “Ik kan uit mijn eigen dagelijkse ervaring zeggen dat er een merkbare stijging in het aantal gevallen is door het gedwongen vertrek van zoveel vluchtelingen uit marlariaregio’s. Ze vinden bovendien moeilijker toegang tot gezondheidscentra en geneesmiddelen, waardoor de ziekte nog sneller kan oprukken.”
Het zal volgens Akhwale minstens nog vijftien jaar duren voor Oost-Afrika die ziekte onder controle kan krijgen. Om malaria echt aan te pakken, zegt hij, is er ook een milieuaanpak nodig. De vernieling van bosgebieden en intensieve landbouwmethoden dragen immers ook toe bij aan de verspreiding van de ziekte. Zijn departement had maatregelen voorzien om het milieu te beschermen, maar die haalden het niet altijd van economische belangen.
“Het is nog maar het begin van de oorlog tegen de ziekte”, zegt Akhwale, die erop wijst dat het aantal malariagevallen de voorbije twee jaar verminderd is in Kenia. “Maar we moeten niet denken dat we de ziekte in de nabije toekomst de baas zullen zijn”