Malawi schrijft succesverhaal met omstreden subsidieprogramma

Drie keer op rij al hebben Bernadette Banda en haar gezin de oogst van hun akkers zien verdubbelen. Banda leeft in Chidambo, een dorpje in het centrum van Malawi. Samen met 1,7 miljoen andere gezinnen kan de boerin maïszaad en kunstmest ver onder de marktprijs kopen. “De voedseltekorten zijn verleden tijd”, zegt Banda. “We hebben genoeg te eten en we kunnen een deel van onze maïsoogst verkopen.”
In 2005 nog hadden meer dan 5 miljoen mensen in Malawi voedselhulp nodig. Dit jaar hebben de boeren er 2,6 miljoen ton maïs geoogst, een record. In 2006 en 2007 haalden de boeren in Malawi ook al ongeveer drie keer meer graan binnen dan in 2005.

Protest verstomt

De Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds en andere internationale donors zijn in het algemeen tegen subsidies omdat ze de marktwerking verstoren en het overheidsbudget zwaar belasten. Toen de Malawische president Bingu wa Mutharika, ook minister van Landbouw, in 2006 de opdracht gaf arme boeren massaal kunstmest te leveren tegen een vijfde van de marktprijs, reageerde de donorgemeenschap dan ook negatief. Maar de resultaten hebben het protest doen verstommen. De gemiddelde opbrengst per hectare is meer dan verdubbeld.
Meer dan zeven van de twaalf miljoen inwoners van Malawi zijn arm. Elke zak graan die boeren extra oogsten en elke kwacha die ze op de markt kunnen verdienen, maken een verschil. Dat zie je bij de Banda’s in Chidambo. Lange rijen bakstenen liggen te drogen in de zon. Straks beginnen ze een nieuw huis te bouwen waarin meer plaats is voor hun vijf kinderen.
David Mpezeni, een boer die even verderop woont, heeft al een nieuwe woonst. Hij is trots op zijn dak uit golfplaat. Ook dat is het resultaat van enkele voorspoedige graanoogsten. “Over honger moeten we ons geen zorgen meer maken”, zegt hij. Hij wijst naar zijn traditionele graanopslagplaats. “Ik heb hier nog zeven ossenkarren graan liggen, na wat ik verkocht heb om mijn nieuwe huis te kunnen bouwen.”
Dit jaar heeft de Malawische regering ongeveer tien miljoen euro begroot voor het subsidieprogramma. Voor een deel betaalt die investering zichzelf terug: Malawi moest vroeger miljoenen euro betalen aan de import van duur voedsel.
De aanvankelijke tegenstand uit de plaatselijke zakenwereld, die zich aansloot bij de bedenkingen van de buitenlandse donors, is weggesmolten. “Het programma is een succes”, zegt Dimitri Giannakis, de voorzitter van de Kunstmestassociatie van Malawi. “Eerst dachten we dat het initiatief de kunstmestindustrie in moeilijkheden zou brengen en dat de regering alles zou domineren. Maar er was ruimte voor overleg en uiteindelijk vonden we een formule waarbij zowel wijzelf als de overheid wel varen.”
Ook de zaadhandel is tevreden. De Malawische Vereniging van Zaadhandelaars zegt dat de bedrijven die meewerken aan het programma hun omzet met ongeveer 40 procent hebben zien stijgen.

Kritiek

Toch is er nog kritiek. Boeren en mensenrechtenorganisaties willen dat er meer mensen in het programma worden opgenomen. De distributie loopt ook nog niet optimaal: sommige boeren krijgen hun goedkope kunstmest of zaaizaad te laat of in de verkeerde hoeveelheden.
Experts waarschuwen dat de regering zich niet mag blindstaren op het succes. “De subsidies werken, maar niet oneindig”, zegt Richard Kachule, een onderzoeker van het Malawische Bunda College die het programma samen met andere deskundigen onder de loep nam. Volgens Kachule moet de regering werk maken van een exitstrategie. “Als de landbouw eenmaal draait, moeten de producenten hun oogst tegen hogere prijzen kunnen verkopen om zich ook zonder subsidies de nodige kunstmest en zaden te kunnen veroorloven.”
President Mutharika heeft inmiddels plannen aangekondigd voor massale investeringen in irrigatie. Daardoor zou Malawi nog veel meer voedsel kunnen produceren. Mutharika hoopt internationale investeringen aan te trekken voor zijn nieuwe krachttoer.