Massale zandwinning brengt globale ecosystemen in gevaar

Glas, cosmetica, verf, vliegtuigen, computerchips en wijn hebben een ding gemeen: voor de productie ervan is zand nodig, véél zand. Maar vandaag is vooral de wereldwijde bouwhausse de voornaamste reden dat de zandvoorraden snel slinken: landwinning, beton en asfalt zijn de grootste zandverslinders.

Vijfentwintig Indonesische eilanden verdwenen door zandwinning

Dit schaadt de natuur op verschillende manieren. In Indonesië zijn volgens France 2 al zeker vijfentwintig eilanden verdwenen door de zandwinningsactiviteiten van buurland Singapore, waarmee Indonesië een gespannen relatie heeft. De flora en fauna van de verdwenen eilanden - waaronder bedreigde zeeschildpadden - is ernstig aangetast of zelfs vernietigd. ‘Wetenschappers hebben voorspeld dat Indonesië tegen 2030 tweeduizend eilanden zou kunnen verliezen indien de overheid geen stappen onderneemt’, aldus voormalig Indonesisch minister van Maritieme Zaken en Visserij tegen Terra Daily.

De kleine eilandstaat Singapore kampt met overbevolking en doet al jaren aan landwinning. En met succes: volgens Le Monde en Worldcrunch is het landoppervlak met twintig procent gegroeid sinds de jaren ’60. Singapores buurlanden zijn hier de dupe van en hebben de zandwinning verboden. Hierdoor is er een zwarte markt ontstaan: smokkelaars varen met zandboten tot voor de Zuidoost-Aziatische kust en zuigen illegaal zand weg.

Krimp stranden schaadt ecosystemen op land en in zee

Een van de gevolgen van massale zandwinning is dat stranden wereldwijd kleiner worden of zelfs helemaal verdwijnen. In het Caribisch gebied krimpen de stranden al jaren, wat de op het strand levende dieren schaadt. Ook beschadigt zandwinning de ecosystemen op de zeebodem, wat weer de visserij schaadt.

Zandwinning vindt niet alleen aan zee maar ook landinwaarts plaats. In de Verenigde Staten zit zandwinning in de staten Minnesota en Wisconsin sterk in de lift sinds de opgang van schaliegas. Voor het zogenaamde “fracking” – het onder hoge druk water, zand en chemicaliën in een boorput pompen, zodat het aardgas vrijkomt – is een speciaal soort zand nodig. Dit zand – silicazand – is vooral in deze twee staten te vinden.

Omstreden schaliegas zorgt voor boom zandwinning VS

Zowel schaliegas- als zandwinning zijn echter controversieel: beide kunnen de kwaliteit van het grondwater aantasten. Daarnaast bestaat bij de winning van silicazand het gevaar van silicose voor zandwinningwerknemers en de lokale bevolking, een longaandoening die wordt veroozaakt door het inademen van silicastofdeeltjes.

In de VS wordt de zandwinning nauw in de gaten gehouden door zowel de overheid als milieuorganisaties zodat de gevolgen ervan voor de bevolking goed kunnen worden onderzocht. Ook in de rest van de wereld gaat zandwinning voort en vaak in minder gecontroleerde omstandigheden dan in de VS. Hierdoor zal zandwinning een steeds groter gevaar voor het milieu gaan vormen.