Meer vragen dan antwoorden na Clintons bezoek aan Noord-Korea (analyse)

Sinds Bill Clinton in 2001 het Witte Huis verliet, heeft hij zo geen positieve publiciteit meer gehad als nu. Zelfs wie zijn politieke en mediatieke capaciteiten in twijfel trok, geeft toe dat hij de ontmoeting met de Noord-Koreaanse leiders handig gespeeld heeft, met een sprookjeseinde erbovenop.
Kim Jong Il, ook een meesterlijk politicus, versterkte de cultus rond zijn persoon en zijn legitimiteit door een van ’s werelds bekendste mannen te ontvangen. Ook al ontkent het Witte Huis dat de Amerikanen zich verontschuldigd hebben, het Noord-Koreaanse publiek zal de feiten interpreteren als het bezoek van een voormalige president die zich persoonlijk komt verontschuldigen voor de daden van de Amerikaanse journalistes Laura Ling en Euna Lee.
Clintons bezoek was zonder twijfel een pr-stunt voor Kim Jong Il, die zijn zoon Kim Jong-un lijkt voor te bereiden om hem op te volgen en daarvoor alle mogelijke politieke legitimiteit en positieve publiciteit kan gebruiken tijdens de overgang.

Nucleaire plannen

Minder duidelijk is wat de impact van het verrassingsbezoek zal zijn op de Amerikaanse pogingen om Noord-Korea van zijn nucleaire plannen af te brengen. Er raakten zo goed als geen details bekend over wat Clinton en Kim Jong-Il tijdens hun drie uur durende ontmoeting besproken hebben.
De enige “lekken” leken vooral bedoeld om Japan, Zuid-Korea, China en Rusland gerust te stellen, de vier andere landen die bij de nucleaire gesprekken betrokken zijn. De VS wilden vermijden dat Clintons bezoek geïnterpreteerd kon worden als het begin van bilaterale gesprekken tussen Washington en Pyongyang. De “lekken” geven de indruk dat de andere landen vooraf geconsulteerd werden over Clintons reis en dat er tijdens de ontmoeting gepraat is over de Noord-Koreaanse ontvoeringen van Zuid-Koreanen en Japanners, een eeuwig struikelblok in de zeslandengesprekken.
Officieel probeert de regering-Obama de zeslandengesprekken te hervatten maar er zijn weinig geloofwaardige aanwijzingen dat Noord-Korea van plan is om zijn kernprogramma af te blazen of terug te komen op zijn beslissing van april om nooit meer aan dit soort gesprekken deel te nemen.

Zonder gezichtsverlies

“Het is mogelijk dat Clinton Noord-Korea een manier heeft gegeven om terug te keren naar de zeslandengesprekken zonder gezichtsverlies te lijden – en Noord-Korea heeft misschien een waardevol informeel kanaal gevonden naar zowel president Obama als minister van Buitenlandse Zaken Clinton waarmee het zijn eigen wens voor rechtstreekse bilaterale gesprekken met de Verenigde Staten gedeeltelijk kan vervullen, een wens waaraan Amerika niet tegemoet kan komen gezien de belangen van de anderen in het zeslandenproces”, schrijft Steve Clemons in The Washington Note.
Toch lijkt het weinig waarschijnlijk dat de VS echt diplomatieke stappen gaan zetten die impliciet of expliciet Noord-Korea’s nucleaire programma aanvaarden en die buiten het kader van de zeslandengesprekken vallen. Bovendien zal Pyongyang wellicht geen echte toegevingen doen zolang de overdracht van de macht niet afgerond is.
De concrete voordelen van Clintons reis zijn daarom de meest voor de hand liggende. Zowel Clinton als Kim Jong-Il konden hun persoonlijk blazoen oppoetsen. En de regering-Obama toonde dat ze dankzij een pragmatische, vindingrijke diplomatie twee journalisten kon vrijkrijgen.