Megadam in Laos zorgt voor mega-armoede

De Nam Theun 2-dam en de bijhorende waterkrachtcentrale gaan 1,25 miljard dollar (970 miljoen euro) kosten. De Aziatische Ontwikkelingsbank besliste vorige week maandag daarvan 120 miljoen dollar voor haar rekening te nemen, in de vorm van leningen en waarborgen. Na 12 jaar wikken en wegen liet de Wereldbank drie dagen eerder formeel weten met 270 miljoen dollar van de partij te zijn. De Europese Investeringsbank (EIB) hakt binnenkort de knoop door.

Vorige maand kwam het in Laos tot bescheiden protesten tegen de plannen. Internationale milieuactivisten en ontwikkelingsorganisaties voeren al lang campagne tegen de dam. Dit is een schoolvoorbeeld van het soort projecten die de Wereldbank niet zou mogen goedkeuren, zegt David F. Hales, een expert van de Amerikaanse milieuorganisatie Worldwatch Institute. Het project is slecht voorbereid, de dam komt op de verkeerde plaats en de drijfveren achter het project zijn fout.

Meer dan negentig procent van het water dat door de Nam Theun stroomt, moet worden afgeleid naar het bekken van de Xe Bang Fai, een zijrivier. Niemand weet precies wat de gevolgen zijn van die verregaande ingreep in twee belangrijke bijrivieren van de Mekong. De dam zou bovendien een stuwmeer van 450 vierkante kilometer doen ontstaan. Daarvoor moeten volgens een schatting van het International Rivers Network, een actiegroep die vanuit de VS werkt, 6000 arme boeren verhuizen. Stroomafwaarts zouden honderdduizend vissers en boeren die langs de Xe Bang Fe wonen, de gevolgen dragen. Werkbare plannen om die schade te compenseren, zijn er volgens het International Rivers Network nog niet.

De participatie van instellingen als de Wereldbank en de Aziatische Ontwikkelingsbank geeft bij privé-financiers vaak de doorslag om in grote projecten te stappen die tegenwind krijgen of waaraan grote risico’s verbonden zijn. Bij het project in Laos zijn vooral Frans en Italiaanse investeerders betrokken. De Nam Theun 2 Power Company (NTPC), het consortium dat dam gaat bouwen, bestaat uit het Franse EDF International (35 procent), de Laotiaanse staat (25 procent), de openbare elektriciteitsproducent van Thailand (25 procent) en de Italiaans-Thaise Openbare Ontwikkelingsmaatschappij (15 percent).

De werken aan de dam moeten voltooid zijn in 2009. De waterkrachtcentrale krijgt een vermogen van 1.070 megawatt. Het grootste deel van de stroom die de dam opwekt, zal aan Thailand worden verkocht. Volgens de Wereldbank kan het project Laos tot 150 miljoen dollar (116 miljoen euro) per jaar opleveren aan belastingen, royalty’s en dividenden. Vanaf het eerste jaar dat de waterkrachtcentrale draait, kan Laos daardoor 30 procent meer uitgeven aan gezondheidszorg en onderwijs, zegt de Wereldbank. Een deel van de opbrengst zal ook direct worden ingezet om de armoede te bestrijden en het milieu te beschermen.

Maar Hales van het Worldwatch Institute acht de kans groot dat de armoede in Laos nog stijgt door het project. Op papier ziet het rendement van dergelijke dammen er altijd beter uit dan in de praktijk, en Laos is ook berucht voor corruptie en wanbeheer, factoren die het project helemaal de das om kunnen doen.

De tegenstanders vrezen dat het project Laos met schulden zal opzadelen die het arme land nooit kan terugbetalen. Vorige week moest Japan Laos nog een schuld kwijtschelden die verband hield met de bouw van de Nam Ngum-dam, een dam> uit de jaren 70 die ook werd opgetrokken om Laos in staat te stellen stroom te exporteren. De ervaring is dat grote dammen tot kwaadaardige schulden leiden, zegt Gráinne Ryder van Probe International, een Canadese actiegroep die zich kant tegen de bouw van grote dammen.

De financiers van de De Nam Theun 2-dam zeggen dat ze zich bewust zijn van de risico’s, maar dat die onder controle kunnen worden gehouden. De Laotiaanse regering zal onder meer technische bijstand krijgen om het project en de geldstromen die ermee verbonden zijn goed te kunnen opvolgen. (PD/MM)