Menselijke impact op oceanen voor het eerst in kaart

Wetenschappers hebben gegevens samengebracht over de impact op de oceanen van zeventien verschillende menselijke activiteiten, gaande van scheepvaart, visvangst, de ontwikkeling van kustgebieden of het lozen van meststoffen door rivieren. Vervolgens verdeelden ze het zeeoppervlak in eenheden van een vierkante kilometer en berekenden ze voor elke cel een gecumuleerde impactscore.
Slechts 4 procent van de oceanen bleek nog helemaal ongerept, 41 procent kreeg een middelhoge tot hoge impactscore. De Noordzee, de Oost- en Zuid-Chinese Zee, en de Caraïbische Zee behoren tot de wateren met de hoogste menselijke impact, net als de Middenlandse en de Rode Zee, de Perzische Golf, de Beringzee en de oostkust van de Verenigde Staten. De poolzeeën zijn het rustigst
Sommige ecosystemen blijken gevoeliger voor menselijke aanwezigheid dan andere. Globaal genomen zijn koraalriffen, zeegrasvelden, mangroven, riffen en zeebergen het kwetsbaarst. De impact is het laagst in de open zee en in ondiepe wateren met een zachte bodem.
“Het meest shockerende is eigenlijk dat heel veel informatie nog ontbreekt”, zegt Kimberly Selkoe van de Universiteit van Hawaii, die meewerkte aan het onderzoek. Met name informatie over illegale visvangst, de klimaatverandering en marien zwerfvuil is moeilijk te vinden. De wetenschappers hadden enkel informatie over tien procent van het scheepvaartverkeer. “Zelfs dan blijft er nauwelijks een stuk oceaan over dat niet door schepen wordt doorkruist.”

Drijvend plastic

Ook de meest afgelegen stukken oceaan hebben te kampen met menselijk zwerfafval. In het noorden van de Stille Oceaan bijvoorbeeld drijft ongeveer 100 miljoen ton plasticafval over een oppervlakte van twee keer de Verenigde Staten. Het gaat om plastic zakken, flessen en visgerief en “de toestand wordt almaar erger”, zegt Bill Macdonald van de Algalite Marine Research Foundation in Californië.
De afvalvloot is te groot om op te ruimen en bovendien hebben heel wat algen en schaaldieren zich vastgeklampt aan het plastic. Sommige afvalslierten gaan tot honderd meter diepte, zo stelden de onderzoekers vast aan boord van hun door zonne-energie aangedreven onderzoeksschip Alguita.
Het plastic is gevaarlijk omdat zeedieren de deeltjes opeten of erin verstrikt raken. Omdat het niet biologisch afbreekbaar is, zal het nog vele honderden jaren in steeds kleinere deeltjes in de zee blijven rondzweven. “Op sommige verlaten stranden op Hawaii vinden we in zestig centimeter zand tot tachtig procent plasticdeeltjes”, zegt Macdonald.
Selkoe en haar collega’s hopen dat de kaart kan dienen om relatief ongerepte gebieden te beschermen tegen de impact van menselijke activiteiten. Een duurzame omgang met de oceaan is nodig om te kunnen blijven genieten van de diensten die ze ons biedt, als bron van voedsel maar ook voor afvalverwerking, om de stranden schoon te vegen en koolstofdioxide uit de atmosfeer te halen.