Meteorologen en regenmakers voorspellen samen het weer in Kenia

“Zijn er eind december al veel mollen, dan laat de winter met zich sollen”. Elk land heeft zijn boerenwijsheden, en ook in Kenia zijn er op het platteland specialisten die de komst van de regen kunnen voorspellen aan de vlucht van de vogels of de vorm van een spinnenweb.
De meteorologen in Nairobi willen achterhalen of er een wetenschappelijke grond van waarheid achter de volksweerkunde zit. Als de mangunguvogel hoger dan gewoonlijk vliegt en bij zijn passage van zuid naar noord door de lucht lijkt te zweven, weten de boeren van het Abasuba-volk op de eilanden van het Victoriameer dat de regen eraan komt en dat het tijd is om te planten. Wetenschappers zouden zeggen dat het te maken heeft met een luchtstroming die wordt veroorzaakt door de seizoensgebonden verschuiving van de intertropische convectiezone, een lagedrukgebied boven de evenaar.

Regenmakers

Eigenlijk zeggen de traditionele weersvoorspellers en de meteorologen hetzelfde, maar vanuit een ander paradigma. Om na te gaan of er zo nog natuurlijke indicatoren zijn die wetenschappelijk kunnen worden onderbouwd, heeft het Centrum voor Droogtemonitoring in Nairobi een gezamenlijk project opgezet met “regenmakers” uit vier verschillende etnische groepen in Kenia. De bedoeling is om lokale weersvoorspellingen betrouwbaarder te maken, en ook om de traditionele weerwijzen vertrouwd de maken met het jargon van isobaren, temperatuursinversie en cumuluswolken.
Uit de workshops kwam een schat van indicatoren die Keniase boeren gebruiken om het weer te voorspellen, en dan vooral het begin van het regenseizoen. Het gaat om de helderheid van de sterren, de windrichting, de bloei van planten en struiken, het gedrag van vogels en insecten. Vaak zijn spinnen de beste weervoorspellers. Als ze hun web bouwen wil dat zeggen dat ze wachten op wind om de insecten in hun richting te blazen. De analyse van spinnenwebben is vaak een wetenschap op zich.
De Akamba’s in het oosten van Kenia lezen de hevigheid van de regens af aan de helderheid van een bepaalde sterrengroep. Als de sterren helder zijn en omringd door een halo, gaat het flink regenen. Ook als de bijen naar het noorden vliegen, wijst dat op overvloedige regenval.
De Luo’s in de provincie Nyanza verwachten regen binnen de week als de amaryllis begint te bloeien. Witte bloemblaadjes wijzen op veel regen, roze blaadjes zijn minder gunstig. Ook de lokale waterlelies (nyabend-pi) zijn interessante indicatoren, omdat ook zij pas beginnen bloeien als de regen eraan komt.
Als het dan eindelijk begint te regenen, verraadt het gezang van vogeltjes als de ivtavuti en de kanyange dat het nog wel even zal blijven duren. Sommigen kunnen de dagelijkse hoeveelheid hemelwater zelfs afleiden uit het gezang van een lokale tapuitensoort, een insectenetend vogeltje dat Ruppells lawaaimaker (Cossypha semirufa) heet.

Uitwisseling

De regenmakers zijn de hoofdrolspelers in de traditionele weerkunde. Ze bestuderen allerlei natuurverschijnselen om te bepalen wat het geschikte moment is waarop ze regen kunnen maken. Enkele van de regenmakers namen hun collega’s meteorologen zelfs mee naar hun schuilplaats in het bos waar ze zich terugtrekken om te wachten op het goede moment om de komst van de regen te voorspellen.
De moderne weerkundigen hopen dat de uitwisseling in twee richtingen zal werken. Als de regenmakers begrijpen wat er in een modern weerbericht wordt gezegd, kunnen ze die informatie gebruiken in hun weerbulletin voor de lokale boeren. In omgekeerde richting kan de natuurweerkunde lokale voorspellingen nauwkeuriger maken. “Sommige van die traditionele indicatoren hebben een hoge wetenschappelijke waarde”, zegt professor Laban Ogallo die het project coördineert.
Precieze voorspellingen worden steeds belangrijker omdat de klimaatverandering de traditionele weerpatronen verstoort. Als de boeren weten waarop ze moeten letten, kunnen ze hun gedrag aanpassen. Als de ster die de Luo’s “rip” noemen aan de hemel verschijnt, weten ze dat het tijd wordt om gewassen te planten die bestand zijn tegen de droogte, zoals maniok, sorghum en gierst.
“We zijn met dit project begonnen omdat er een diepe communicatiekloof was tussen de traditionele voorspellers en de meteorologen. Nochtans is precieze informatie over het weer van levensbelang voor de voedselzekerheid op het platteland. Daarom zijn we nagegaan wat de wetenschappelijke waarde was van de traditionele methoden en hebben we de samenwerking met de lokale weermannen versterkt”, besluit Joseph Mukabana, de directeur van de Keniase Meteorologische Dienst.