Mexicaanse Galapagos zijn ten dode opgeschreven

De vallei van Cuatrociénegas, ongeveer duizend kilometer ten noorden van Mexico-Stad, bevat een ecosysteem van bronnen, ondergrondse rivieren, meren en moerassen, ingesloten door een bergketen met toppen boven de drieduizend meter. Het is qua biologische rijkdom vergelijkbaar met de Galapagoseilanden. Het gebied bevat meer dan zeventig endemische soorten, waaronder veel soorten vissen, de gouden hagedis en waterschilpadden met wit schild.

De vallei kan helpen “om het verleden van onze planeet te begrijpen, waarom het leven hier is”, zegt Valeria Souza, onderzoekster van het Ecologisch Instituut van de Autonome Nationale Universiteit van Mexico. “Maar we dragen er niet genoeg zorg voor. In plaats van te begrijpen hoe het ecosysteem werkt, heeft de overheid zich toegelegd op het uitbuiten van het systeem zonder er iets voor in de plaats te geven.”

Ecologische moord

De vallei kampt met een heel gamma aan bedreigingen: de verspreiding van exotische soorten, het grazen van vee, houtkap, de illegale oogst van cactussen, de ontginning van kalk en het ongereguleerd toerisme.

Maar vooral de extractie van water, onder meer voor de teelt van alfalfa en de melkproductie in de regio, vormt de grootste bedreiging. “Het probleem is dat de overheid water niet beschouwt als een element dat essentieel is voor het leven, maar als iets dat men kan kopen en verkopen”, zegt Souza. “Dat heeft een ‘ecomoord’ veroorzaakt. De schade omkeren is onmogelijk, want het water is verdwenen. Het raakt uitgeput en zonder water stelt Cuatrociénegas niets voor.” De onderzoekster schat dat de site niet meer dan twee zomers kan overleven in deze omstandigheden.  

Al in 2006 slaakten wetenschappers een noodkreet, maar die viel in dovemansoren. Ze bevelen een embargo aan op de extractie van water. Daarnaast stellen ze het opstarten van alternatieve landbouwprojecten voor die het water zinvol gebruiken. De Mexicaanse president Felipe Calderón beloofde een jaar later wel 55 miljoen euro voor de redding van het ecosysteem, maar daar is voorlopig amper 6 miljoen van betaald.

Evan Carson, bioloog aan de Universiteit van Nieuw-Mexico, doet sinds 1998 onderzoek naar het ecosysteem. Na bezoeken in maart en in mei concludeerde Carson dat de oudste bron van het ecosysteem, Churince, een dood systeem is. Drie endemische vissoorten en twee soorten schelpdieren zouden al uitgestorven zijn. Daarnaast is de populatie van verschillende soorten afgenomen en zijn sommige soorten van habitat veranderd.