Miljoenen Syriërs op de vlucht

Een jaar nadat het tweede grootste vluchtelingenkamp ter wereld, Zaatari, net over de Syrische grens in Jordanië op 28 juli 2012 geopend werd, wijdt de Guardian een hele dag berichtgeving aan de miljoenen Syriërs die verplaatst werden door de burgeroorlog. De VN Hoge Commissaris voor Vluchtelingen (UNHCR), Antonio Guterres, registreerde reeds 1,6 miljoen Syrische vluchtelingen, ondergebracht in doorgaans krakkemikkige kampen in Libanon, Jordanië, Turkije, Irak en Egypte. Hun aantal is dit jaar spectaculair gestegen. Twee derde van de vluchtelingen zijn vrouwen en kinderen.

Nieuwe cijfers van de exodus

Sinds maart 2011 is de Syrische revolutie uitgegroeid tot een verschrikkelijke burgeroorlog. Het aantal partijen in het conflict is talrijk. Rebellengroeperingen, vaak gesteund door verschillende internationale actoren, strijden tegen president Bashar Al-Assad en tegen elkaar. Intussen meldden de VN dat de kaap van 100.000 dodelijke slachtoffers overschreden is. Syrië overtreft andere crisissen nu al in de snelheid waarmee zijn burgers het land verlaten en het conflict duurt “nog maar” twee jaar. Vluchtelingen steken soms met duizend per dag de grens over naar het land met de meeste gevluchte Syriërs, Libanon. De VN schatten dat meer dan drie miljoen Syriërs in een vluchtelingenkamp van een van de buurlanden zal terechtkomen. Hierbij berekent de UNHCR ook dat tegen het einde van het jaar meer dan 4 miljoen Syriërs ontheemd zullen zijn in eigen land. Dit betekent dat op het einde van dit jaar meer dan een kwart van de bevolking op de vlucht zal zijn.

‘De wereld slaapwandelt naar een nooit gezien humanitaire crisis’

‘Er moet een politieke oplossing komen, voordat Libanon of Jordanië zelf aan het conflict ten onder gaan. Terwijl het aantal vluchtelingen stijgt, wordt de kloof met wat we hen kunnen aanbieden steeds groter’, zegt Kristalina Georgieva, EU Commissaris voor Humanitaire Hulp en Burgerbescherming. ‘Meer dan de helft van de vluchtelingen zijn kinderen. Een groot deel is zelfs jonger dan 11 jaar. Velen beginnen tekenen te tonen van ondervoeding’, onderlijnt Guterres. De andere mensen die humanitaire hulp nodig hebben, is de intern verplaatste bevolking in Syrië. Het is vooral hun veiligheidssituatie die precair is. Door de onvoorspelbare fronten en gewelduitbarstingen zijn zij eigenlijk altijd in beweging.

In juni vroegen de VN om meer financiële bijdragen. Zo’n 4,4  miljard dollar is nodig om de noden van de toenemende vluchtelingen te beantwoorden. De internationale gemeenschap is niet voorbereid op die grote toevloed aan vluchtelingen. Carol Batchelor, UNHCR vertegenwoordiger, vertelt dat internationale donors hun beloftes nog niet zijn nagekomen. ‘En zelfs als die waargemaakt zouden worden, kunnen ze niet het aantal mensen helpen waarvan we verwachten dat ze eind dit jaar humanitaire hulp nodig zullen hebben’, zegt ze. Het Zaatarikamp lijkt steeds minder een tussenstop te zijn voor de Syriërs voordat ze weer naar huis keren: het is de vijfde grootste stad in Jordanië geworden. 

Veiligheidssituatie niet gegarandeerd

Eerder deze maand waarschuwden de VN voor een spillover van het conflict naar Syrië’s buurlanden. De vele vluchtelingen kunnen de regio destabiliseren. ‘We zien reeds een groei in veiligheidsincidenten in Irak en Libanon. Jordanië bijvoorbeeld stevent af op een moeilijke economische situatie. De toevloed aan mensen zet immers druk op lokale voorzieningen zoals scholing, medische zorg of de tewerkstelling. Hierdoor groeien de spanningen tussen de vluchtelingen en lokale bevolking. In Libanon verdeelt het Syrische conflict de soennieten en de sjiieten. Dit leidde zelfs in juni tot gewapende botsingen in het zuiden van Libanon.

Turkije laat momenteel maar een beperkt aantal Syriërs toe, net zoals eerder Libanon en Irak. Hierdoor zitten duizenden vast aan de grens, in slechte omstandigheden en een precaire veiligheidssituatie. ‘De grenzen moeten beter worden gecontroleerd omdat anders gewapende groepen het buurland in kunnen. Daardoor kan het zijn dat vluchtelingen enkel gradueel tot een land worden toegelaten’, legt Guterres uit. Batchelor roept de buurlanden van Syrië op hun grenzen niet te sluiten. Human Rights Watch waarschuwde dat het tegenhouden van mensen die een oorlogssituatie ontvluchten een breuk is van de internationale wetgeving.

Het intergouvernementele forum G8 kon in juni geen kans op vrede creëren. Door de steeds groter wordende tegenstellingen tussen Rusland en het Westen binnen de VN Veiligheidsraad is een internationale vredesconferentie veraf. Indien de komende maanden geen politieke oplossing gevonden wordt, zullen de VN duizenden Syriërs moeten hervestigen in andere landen waar hun noden beter kunnen worden beantwoord. ‘Als we niet uit dit eenrichtingsstraatje geraken, wordt het de ergste vluchtelingencrisis die de wereld ooit gekend heeft’, stelt Georgieva.