Minder oorlog in de wereld

De verrassende cijfers staan in het Human Security Report 2005, een maandag gepubliceerde studie van het Canadese Centrum voor Menselijke Veiligheid. Het onderzoek werd gefinancierd door Canada, Noorwegen, Zweden, Zwitserland en Groot-Brittannië.

De auteurs geven drie oorzaken voor de verheugende trend. Er is een einde gekomen aan het kolonialisme, en daarmee aan de koloniale oorlogen die tot het begin van de jaren 80 de meerderheid uitmaakten van alle gewapende conflicten. In 1991 zette de implosie van de Sovjet-Unie ook een punt achter de oorlogen waarmee de twee grootmachten van na de Tweede Wereldoorlog hun invloedssfeer probeerden uit te breiden of te verdedigen. En ten slotte is er een ongekende toename van internationale bemiddelingspogingen en interventies om oorlogen te beëindigen en nieuwe conflicten te voorkomen. De Verenigde Naties spelen daarbij een hoofdrol.

De studie staat vol met frappante cijfers. Staatsgrepen worden bijvoorbeeld duidelijk minder populair. In 1963 kwam het 25 keer tot een gewelddadige machtsovername of een poging daartoe. Vorig jaar telden de onderzoekers nog tien coups, die allemaal mislukten.

De overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog - Groot-Brittannië, Frankrijk, de VS en Rusland - waren de afgelopen 60 jaar het vaakst verwikkeld in internationale oorlogen. Maar intussen woeden de meeste gewapende conflicten in ontwikkelingslanden, vooral in Afrika.

In de meeste van die moderne conflicten nemen slecht uitgeruste rebellen het op tegen zwakke regeringslegers. De conflictpartijen werpen veelal enkel lichte wapens in de strijd en gaan niet tot het uiterste. Daardoor blijft de directe dodentol beperkt in vergelijking met de oorlogen die de voorbije decennia werden uitgevochten. Oorlogen hebben nu vooral dodelijke neveneffecten. In arme conflictgebieden eisen honger en ziekten een hoge tol - 90 procent van de slachtoffers zijn daardoor burgers.

Vooral onder vluchtelingen vallen vaak nog veel slachtoffers. In Congo hebben twee opeenvolgende burgeroorlogen de afgelopen tien jaar indirect zeker drie miljoen slachtoffers gemaakt; in het Sudanese Darfur loopt de dodentol in de honderdduizenden. Ook in Irak, Colombia en Nepal veroorzaken gewapende conflicten immens lijden.

Maar de auteurs van de studie merken op dat er veel meer aandacht is voor nieuwe of aanslepende conflicten dan voor oorlogen die beëindigd worden. Sinds 1988 is er een einde gekomen aan een honderdtal gewapende conflicten.

Verontrustend is dat de wereld nog altijd veel meer uitgeeft om nieuwe oorlogen voor te bereiden dan om conflicten te voorkomen. Momenteel zijn er bijna 17.000 VN-blauwhelmen actief in 16 crisisgebieden, van Libanon en Georgië tot Haïti en Siera Leone. Voor het begrotingsjaar 2004-2005 kosten die operaties 3,87 miljard dollar. Het Amerikaanse defensiebudget bedraagt dit jaar 421 miljard dollar. China en Rusland geven elk jaar ongeveer 50 miljard uit aan hun leger, en Japan en Groot-Brittannië elk ongeveer 41 miljard. (PD)