Modelcontract met Tsjaad dreigt te ontploffen in gezicht Wereldbank

Per dag stroomt een hoeveelheid olie met de omvang van 225.000 vaten door de pijpleiding van Doba in het zuiden van Tsjaad naar Kribi, een charmant Kameroens stadje aan de Atlantische kust. Zoveel rijkdom kon het door burgeroorlog verscheurde Tsjaad er zeker bovenop helpen, dacht de Wereldbank toen vijf jaar werd geïnvesteerd in de aanleg van de duizend kilometer lange pijp. Kostprijs: 3,7 miljard dollar.

Intussen vloeit er al meer dan drie jaar olie door de pijp. Tsjaad is er niet bovenop. Integendeel, het gaat bergaf met het land: de overheid kampt met grote financiële problemen en een nieuwe burgeroorlog dreigt. President Idriss Déby voelt zich in het nauw gedreven. Het land kampt met een onafgebroken golf van stakingen en een nieuwe rebellenbeweging in het oosten: de Socle pour le changement, l’unité nationale et la démocratie (SCUD). De opstandelingen zijn afvallige Zaghawas, de bevolkingsgroep van de president zelf, en willen de dictatuur van Déby omverwerpen.

De president heeft een oplossing: meer oliedollars in het land pompen, zodat de stabiliteit terugkeert. Alleen kan dat niet: er is een overeenkomst met de Wereldbank die zegt dat de inkomsten opgespaard moeten worden in een fonds voor de toekomstige generaties en dat de rest moet uitgegeven worden aan wegen, gezondheidszorg, onderwijs en drinkwater. Déby maakte enkele maanden geleden een wetsontwerp bekend dat de verdeling van het oliegeld wil wijzigen.

Tsjaad kampt met een groot tekort aan geld. De middelen uit het fonds voor de generaties van de toekomst zullen ons toelaten om de huidige prioriteiten te verzoenen met de voorbereidingen voor de toekomst, zegt de Tsjadische ambassade in Kameroen.

De president wil gewoon wapens kopen met het geld van het fonds, zeggen critici. Gezien het explosieve sociale klimaat kan het moeilijk anders of Déby wil het geld gebruiken om zijn regime te laten overleven, zegt Mathurin Nna politiek wetenschapper aan de universiteit van Ngaoundéré in Kameroen. Het is een reflex van zelfbehoud.

De Wereldbank protesteert. Begin deze maand kondigde de machtige geldschieter aan dat ze represailles overweegt, als de regering van Tsjaad het akkoord over de verdeling van de inkomsten eenzijdig wijzigt. Zo’n demarche schaadt ook het imago van de Wereldbank.
Het akkoord met Tsjaad was het antwoord van de internationale geldschieter op de kritiek dat de exploitatie van Afrikaanse olievelden enkel ten goede is gekomen aan zakkenvullende elites in Nigeria, Congo-Brazzaville, Gabon en Angola. In Tsjaad zou het anders gaan.

Het neerbuigende verhaaltje van de experts bij Wereldbank over armoedebestrijding in Tsjaad is een sinistere grap, oordeelt Ursule Bakondock van de ngo Cathlolic Refief Services in Yaoundé. De Wereldbank heeft het project zelf opgedrongen aan een land dat bestuurd wordt door een notoire dictator. Het tweede mandaat van Déby zou in mei eindigen, maar vorig jaar liet de president de grondwet aanpassen zodat hij aan een derde ambtstermijn kan beginnen. Zijn tegenstanders twijfelen er niet aan dat hij het haalt.

De Amerikaanse ngo’s Oxfam, Bank Information Centre, Environmental Defence Amis de la Terre-France willen dat de Wereldbank alle nieuwe contracten met Tsjaad blokkeert. Het land staat op de 173ste plaats in de ontwikkelingsindex van de VN. Er wonen 10 miljoen mensen en 80 procent daarvan overleeft op minder dan een dollar per dag. Sinds het begin van de oliewinning tot september 2004 heeft het land 306 miljoen dollar aan bruto inkomsten uit de olie ontvangen. Volgens cijfers van de Wereldbank is slechts 27,4 miljoen daarvan in het fonds voor de generaties van de toekomst terecht gekomen. (MM/JS)