Modernisering Niet-gebonden Beweging struikelt over nationale belangen

Deze week ontvangt Cuba de veertiende top van de Beweging van Niet-gebonden Landen (NAM). Meer dan vijftig staatshoofden en regeringsleiders discussiëren er over de rol en de toekomst van de NAM, die meer dan veertig jaar geleden werd opgericht in 1961 als beweging van landen die zowel van het Westen als van de Sovjet Unie onafhankelijk wilden blijven.

Alle Latijns-Amerikaanse lidstaten zijn het erover eens dat de beweging dringend moet hervormen. Maar bij de concrete invulling daarvan blijken alle landen hun eigen nationale belangen te laten prevaleren en andere accenten te willen leggen.

Volgens Maria Teresa Romero, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Centrale Universiteit in Caracas, willen leidinggevende landen zoals Venezuela en Bolivia (samen met Cuba) “zich vooral inspannen om van de NAM één verenigde coalitie te maken tegen de heerschappij van de Verenigde Staten en zijn westerse bondgenoten. Zij willen terug naar de tijd van de radicale oppositie en van de NAM een anti-Amerikaanse beweging maken.”

Volgens een woordvoerder van het Venezolaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zoekt Venezuela niet meer dan een herlancering of, zoals sommigen het noemen, een reanimatie van de NAM. Het land wil het teruggrijpen naar de beginselprincipes van onafhankelijkheid, soevereiniteit en zelfbeschikkingsrecht voor naties “ondanks het wereldwijde offensief van de VS.”

Venezuela komt echter ook niet zonder electorale motieven naar de top. President Chavez zoekt er steun voor de kandidatuur van zijn land als niet-permanent lid van de VN-Veiligheidsraad. Hij neemt het daarbij op tegen Guatemala, dat gesteund wordt door de VS.

Ook Ecuador komt met een dubbele agenda naar de top. Naast zijn algemene steun voor een heropleving van de NAM, zoekt aftredend president Palacio (die voor 15 oktober nieuwe presidentsverkiezingen heeft uitgeschreven) vooral steun voor zijn kandidatuur van secretaris-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Peru van zijn kant wil dan weer de pogingen om de Beweging te moderniseren ondersteunen, zodat het mogelijk wordt “om te antwoorden op de huidige uitdagingen in de wereld.” “We zouden graag zien dat de agenda van de NAM de complexe realiteiten en thema’s van Latijns-Amerika beter belicht, zoals het terugdringen van de armoede en ongelijkheid, en universele waarden zoals democratie en mensenrechten”, zegt Garcia Belaúnde.

Peru is echter daarmee een van de weinige Latijns-Amerikaanse landen die deze thema’s uitdrukkelijk naar voren schuift. Ook de Afrikaanse lidstaten, die op de top aanwezig zijn, vrezen dat er maar weinig aandacht zal gaan naar thema’s zoals mensenrechten, slecht bestuur en democratie. Volgens Garth le Pere, directeur van Instituut voor Globale Dialoog in Johannesburg, komt dat “omdat de top in Cuba plaats heeft en Cuba deze thema’s beschouwt als agendapunten van het Westen. Ik vind dit verontrustend.”

„Er is zeker nog plaats voor de NAM, als de beweging zich herdefinieert”, zegt Rok Ajulu, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Witwatersrand in Johannesburg. Maar dan moet de aandacht in de eerste plaats uitgaan naar globalisering. „Je kunt de problematiek van globalisering niet als apart land aanpakken. Kleinere spelers zijn kwetsbaar, ze kunnen alleen iets doen in een grotere organisatie zoals de NAM.”