Morales op weg naar tweede ambtstermijn

 De conservatieve oppositie gaat verdeeld en zonder frisse ideeën de verkiezingsstrijd tegemoet. Het actuele Boliviaanse politieke landschap in de aanloop naar de verkiezingen op 6 december is op zijn minst uniek te noemen.
De verzwakte oppositie, die tot 2005 steeds de touwtjes in handen had,  toont een gemis aan tactiek en strategieën om de kiezer te kunnen overtuigen.  Anderzijds verzekerde het “Evismo” zich de afgelopen vier jaar niet alleen van de macht, maar slaagden zij er bovendien in een nieuw hegemonisch blok op te bouwen, ter vervanging van de traditionele Boliviaanse oligarchie.

Een gefrustreerde oppositie

De rechtse oppositie in Bolivia, dat rake klappen kreeg na de opkomst van Evo Morales, heeft het moeilijk gehad om een collectief politiek project uit te werken in de aanloop naar 6 december. Elitaire groeperingen zagen zich vervreemd van de politieke macht. Vandaag de dag zijn zij niet meer de sectoren die grote invloedsferen kennen. Dit mondde uit in grote psychologische onzekerheid bij deze sectoren die traditioneel steeds de touwtjes in handen hadden.
Ook de meerderheid van de media, gerelateerd aan de oppositie, neemt een ambigue positie in. Enerzijds verwoordt zij de uitlatingen van de radicale vleugel van de oppositie, als zou Bolivia onder Evo veranderd zijn in een dictatuur. Deze radicale vleugel wordt geleid door Manfred Reyes Villa, de ex-prefect van Cochabamba, die na een verloren vertrouwensreferendum in 2008 de laan werd uitgestuurd.
Om zijn anti-dictatoriaal discours kracht bij te zetten, koos Reyes Villa als metgezel Leopoldo Fernández, ex-prefect van Pando. Fernández is verantwoordelijk voor ‘Het bloedbad van Porvenir’, tegen arme boeren die sympathiseerden met Evo Morales, op 11 september 2008. Een twintigtal onschuldig protesterende sympathisanten werden toen vermoord op het bevel van Fernández.
Anderzijds vertegenwoordigen de media het gematigdere blok, geleid door zakenman Samuel Doria Medina. Dit gematigdere blok benadrukt steeds Bolivia als “productief land”.

Zelfmoordstrategieën

Het rechtse tweeluik zou zondag volgens peilingen uitkomen op zo’n 20%, terwijl Evo Morales binnen alle peilingen de 50% ver overstijgt.
Het discours van de twee oppositiekandidaten registreert de moeilijkheid van rechts om een campagnestrategie en een discours uit te werken dat kan strijden met het project van Evo Morales. De nederlaag van de oppositie, die opkomt voor autonomie, geleid door de rijke, overwegend blanke stad Santa Cruz, is ondertussen uitgemond in verscheidene zelfmoordstrategieën zoals het bezetten van instituties, valse beschuldigingen aan het adres van de regering en de betrachting om paramilitaire groeperingen op te richten.
De  actuele verkiezingscontext toont bovendien aan dat zij erg verdeeld zijn en meer bezorgd zijn over de lokale verkiezingen in 2010, dan de nationale verkiezingen op 6 december.

Niet alles is rooskleurig in Evoland

De afgelopen vier ambtsjaren van Evo Morales hebben voor vele, traditioneel gemarginaliseerde bevolkingssectoren veel hoop gebracht. Voor het eerst in de geschiedenis voelen vele mensen zich vertegenwoordigt door hun president en voelen zij zich deel uitmakend van een nationaal politiek project.  Ondanks deze hoop, wachten vele sectoren nog steeds op concrete resultaten.
Zo blijft, ondanks de grote vooruitgang in de uitbouw van een sterke staat, de productiviteit sterk gericht op de ontginning van grondstoffen. De 2,1% in groei van het BBP in het eerste semester van 2009 was te wijten aan een groei van ruim 50% binnen de mijnsector.
Het hedendaagse veranderingsproces krijgt zo te maken met een traditioneel Boliviaans probleem: de onmacht een eigen industrie uit te bouwen. Deze onmacht vormt de oorzaak van een constant gevoel van frustratie. De Boliviaanse staat weet immers dat het op korte termijn praktisch onmogelijk is om efficiënt de genationaliseerde economie te sturen, omwille van het gemis aan een nationaal wetenschappelijk-technologisch draagvlak om deze doeleinden te bereiken.

Onderwijs

De afwezigheid van een educatief project is een andere aderlating van de actuele regering. De afgelopen vier jaar bekleedden vier verschillende ministers de post van minister van onderwijs. Bovendien werden geen diepgaande en duurzame educatieve hervormingen uitgewerkt.
De alfabetiseringscampagne met de Cubaanse methode Yo sí puedo, internetcentra in landelijke dorpen, de meer controversiële inheemse universiteiten, en de Bono Juancito Pinto, een subsidie voor schoolgaande kinderen, verbergen hierbij de afwezigheid van een reële educatieve aanpak niet. Dit is op zijn minst verrassend te noemen, aangezien de regering zichzelf aanduidt als “democratisch en cultureel revolutionair”.
Gelijkaardige gebreken vindt men in het gezondheidszorgbeleid. Er bestaat nog steeds geen coherente visie met betrekking tot de universele toegang tot en de decommercialisering van de gezondheidszorg. De openbare ziekenhuizen zijn nog steeds niet gratis. De aanwezigheid van Cubaanse dokters heeft wel gezorgd voor een positieve invloed, maar is evenwel een pleister op een open wonde.

Uitdagingen in de toekomst

Evo Morales staat aan de vooravond van zijn hoogstwaarschijnlijke tweede ambtstermijn voor grote uitdagingen.  De eerder geformuleerde uitlatingen van de conservatieve oppositie, gecombineerd met het sterk ideologisch gekleurde discours van de post-neoliberale regering van Evo Morales, hebben de afgelopen jaren in Bolivia een illusie gecreërd als zou er een revolutie plaatsvinden.
De grootste uitdaging zal er voor hem dan ook uit bestaan het échte institutionele en economische model te definiëren waar hij de herstichting van het land wil op baseren. Door de verzwakte rechtse oppositie, die veel minder op de loer zal liggen, zal het land evenwel minder gepolariseerd zijn. President Morales zal deze kansen met beide handen moeten grijpen, om zijn “democratische en culturele revolutie” in een concreet toekomstproject te gieten.