Moskou smeedt oosterse alliantie tegen Amerikaans machtsoverwicht - analyse

Maandag ontmoette Ivanov in Delhi hooggeplaatste Indiase leiders, waaronder eerste minister Atal Bihari Vajpayee. Vajpayee zelf vertrekt volgende week naar China en is daarmee de eerste Indiase eerste minister in een decennium die naar Peking trekt om de politieke en diplomatieke banden tussen beide landen aan te halen. Ivanov op zijn beurt reisde van Delhi door naar Phnom Penh, de hoofdstad van Cambodja, voor een regionale veiligheidsbijeenkomst met de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties (ASEAN).

De bezoeken van Ivanov kaderen in Ruslands actieve toenaderingspogingen tot de Aziatische landen. Die vallen op hun beurt samen met de plannen van de Verenigde Staten om hun militaire aanwezigheid in de wereld te herschikken. De VS trekken hun troepen samen in de ‘sikkel van instabiliteit’ die zich uitstrekt van de Centraal-Aziatische republieken tot Noord-Korea. Als tegenzet probeert Rusland, dat na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 ernstig verzwakte, in de regio een ‘alliantie van stabiliteit’ op te bouwen. Het steunt daarvoor op subtiele partnerschappen en speelt in op latente angsten voor de heerschappij van één supermacht.

Teken aan de wand is dat negen Russische oorlogsschepen met strategische bommenwerpers na uitgebreide manoeuvres met de Indiase zeemacht nu voor onbepaalde tijd in de Indische Oceaan en omliggende wateren rondkruisen. Dat houdt duidelijk verband met de Amerikaanse aanwezigheid in Irak, Afghanistan en de Centraal-Aziatische republieken en het opschuiven van de NAVO naar het oosten, richting Moskou. Officieren van de Russische zeemacht benadrukten dat ze de Perzische Golf niet zullen binnenvaren. Maar Commodore Uday Bhaskar, adjunct-directeur van het Instituut voor Strategische Studies en Analyse in Delhi, zegt dat het maritieme zwaartepunt na de Koude Oorlog en vooral na 11 september naar de Indische Oceaan is verschoven en dat Rusland zichzelf hier wil laten opmerken. Anderen stellen dat de Russische aanwezigheid het belang van controle over de vitale olieroutes uit West-Azië illustreert.

Rusland kondigde onlangs ook aan zijn militaire aanwezigheid in de Centraal-Aziatische republieken te willen opdrijven. Het zou permanente militaire basissen opzetten in Kirgizië en Tadzjikistan. Daarmee wil Moskou opwegen tegen een dozijntal openlijke en geheime basissen in de regio waartoe de Amerikaanse overheid na de Afghaanse oorlog in 2001 toegang had, zoals Georgië, Turkmenistan, Tadzjikistan en Oezbekistan. Moskou maakt zich zorgen over de Amerikaanse militaire basis in Manas, op 30 kilometer van de Kirgizische hoofdstad Bisjkek, vlakbij China, en over de vergelijkbare maar weinig in het oog lopende aanwezigheid van door Amerika geleide bondgenoten in Khanabad, Oezbekistan. Rusland voorvoelt een eventueel conflict met Washington over de omvangrijke olie- en gasvoorraden van de regio. De VS zijn al de belangrijkste buitenlandse investeerder in de Centraal-Aziatische energiesector en verklaren openlijk dat ze de politieke en economische stabiliteit in de regio willen bevorderen om hun energietoevoer veilig te stellen en om het internationaal terrorisme en de wapenhandel te bestrijden.

Rusland en China stellen ook een uitbreiding voor van de Samenwerkingsorganisatie van Sjanghai (SCO) voor, een Centraal-Aziatisch samenwerkingsverband waarvan naast zijzelf ook Oezbekistan, Kazachstan, Kirgizië en Tadzjikistan lid zijn. Beide landen willen de SCO omvormen tot een ruimere coalitie door India, Pakistan en mogelijk zelfs Iran op te nemen. De SCO wordt gezien als het instrument waarmee Rusland en China in Centraal-Azië stokken in de wielen kunnen steken van Washington.

Ten slotte verkocht Rusland recent nog gevechtsvliegtuigen aan Indonesië en Maleisië. Het blijft ook de voornaamste wapenleverancier van India.