Nieuwe Britse terreurwetgeving bedreigt rechtsstaat

Sinds december 2001 is het in Groot-Brittannië al mogelijk om potentiële terroristen zonder de Britse nationaliteit gevangen te houden zonder proces. Van die mogelijkheid heeft de regering ook gebruik gemaakt. Sinds 2001 zitten tien buitenlanders zonder aanklacht en proces vast in de Belmarsh-gevangenis.

De Lawlords, het hoogste rechtscollege in Groot-Brittannië, heeft de detentie onwettig verklaard. Maar minister van Binnenlandse Zaken Charles Clarke heeft nu nieuwe wetgeving geïntroduceerd die de Britse justitie bevoegdheden geeft die zelfs verder gaan dan die in de Verenigde Staten.

De nieuwe wet moet op 14 maart in werking treden, als de bestaande bepalingen over detentie van buitenlandse terrorismeverdachten verlopen. De wet maakt het mogelijk de tien gedetineerden in Belmarsh onder huisarrest te plaatsen. Als de verdachten vrijkomen, dan kunnen ze voor de rest van hun leven onder elektronisch toezicht worden geplaatst.

In de nieuwe wet kan iedere Brit of buitenlander die verdacht wordt door de veiligheidsdienst, op grond daarvan huisarrest krijgen. Ook is het niet verplicht een gearresteerde mee te delen waarvan hij beschuldigd wordt en welke bewijzen er zijn.

De betreffende minister kan alle maatregelen opleggen die hij nodig acht als het gaan om het voorkomen of beperken van verdere betrokkenheid door dat individu in activiteiten gerelateerd aan terrorisme. Naast huisarrest wordt het ook mogelijk beperkingen op te leggen op het gebied van werk, dienstverlening, communicatie, woonplaats, bezoekers of reisgedrag. Verder krijgt justitie meer bevoegdheden bij huiszoekingen en het volgen van mensen.

De maatregelen zijn verdeeld in een ‘hoger niveau’ en een ‘lager niveau’. Huisarrest valt onder hoger niveau. Lager niveau houdt in dat iemand die verdacht wordt door een veiligheidsdienst, gedwongen kan worden tot elektronisch toezicht. Op die manier kan elke beweging gevolgd worden via een satellietsysteem.

Huisarrest zal volgens Clarke in de praktijk zelden voorkomen, omdat het alleen bedoeld is voor noodgevallen waarbij het land in gevaar is. Een besluit tot huisarrest moet bovendien later goedgekeurd worden door zowel Lagerhuis als het Hogerhuis. Desondanks heeft de nieuwe wetgeving een storm van protest losgemaakt.

Degenen onder ons die ervaring hebben met de werkwijze van de veiligheidsdiensten, hebben grote moeite om te accepteren dat op grond van speculaties iemand zijn vrijheid kan worden ontnomen, zei Robin Cook, oud-minister van Buitenlandse Zaken.

Tegenstanders wijzen op het feit dat Groot-Brittannië zich op grond van ondeugdelijke informatie in de oorlog in Irak stortte. Diezelfde veiligheidsdiensten die daar verantwoordelijk voor waren, zouden nu het recht krijgen individuen onder huisarrest te plaatsen. Voor het eerst in de moderne geschiedenis wordt de bewijslast omgedraaid en is iemand niet meer onschuldig, maar schuldig tot het tegendeel is bewezen, zei David Davis van de Conservative Party.

Parlementslid en liberaal-democraat Mark Oaten verwacht dat de voorstellen van Clarke niet zonder strubbelingen door het parlement zullen komen. Het is principieel fout en gevaarlijk om Britse burgers in hun huis te kunnen opsluiten, alleen omdat een politicus denkt dat noodzakelijk is, aldus Oaten.

Shami Chakrabarti, directeur van mensenrechtenorganisatie Liberty, stelt dat erin de Britse geschiedenis zelden een belangrijker moment geweest is om pal te staan voor de democratische traditie in Groot-Brittannië. Ook Amnesty International heeft grote bezwaren tegen de wet. Huisarrest zonder beschuldiging of proces is volgens de organisatie niet anders dan vastzitten in een gevangenis. Het blijft vrijheidsberoving. (JS/ADR)