"Noem mij gerust een milieupiraat - ik ram enkel criminelen"

Kapitein Paul Watson was één van de oprichters van Greenpeace maar besloot in 1977 een eigen organisatie op te richten die een radicaal andere weg insloeg. Sea Shepherd moest geen protestgroep worden zoals veel andere milieuorganisaties, maar een “organisatie om de internationale milieuwetgeving te doen respecteren”. En dat mag vrij letterlijk genomen worden. Sea Shepherd saboteert, ramt en arresteert schepen van illegale vissers, vernielt vissersnetten en bracht verschillende walvisvaarders tot zinken. De controversiële organisatie heeft daardoor heel wat vijanden, maar geniet ook de steun van bekende koppen als Albert van Monaco, Pierce Brosnan en de Dalai Lama.
Uw onconventionele tactiek leverde u het etiket van “piraat” op. 
Wel, ik heb deze organisatie opgericht omdat er meer dan genoeg wetten en verdragen bestaan om het milieu te beschermen, maar regeringen niet voldoende doen om ze te doen naleven. De analogie met piraten vind ik wel grappig: in de 17e eeuw slaagden regeringen er niet in om piraterij te stoppen. Er was daarvoor een piraat nodig, Henry Morgan. Nu is het precies hetzelfde, en bovendien vinden kinderen onze vlag leuk.
U ramt, saboteert of blokkeert schepen, hoe komt u daarmee weg?
Simpel: we doen het enkel met criminelen. We zijn in 31 jaar nog nooit veroordeeld voor een misdrijf. En we hebben de wet aan onze kant: volgens het World Charter for Nature van de VN mag elke organisatie of individu de wetten doen naleven waar de nationale jurisdictie te kort schiet. In 1986 deden we de helft van de IJslandse walvisvloot zinken in de haven van Reykjavik. Was dat een misdrijf? Neen, want we zijn nooit veroordeeld. Ik hoopte dat ze klacht zouden neerleggen, maar dat wilden ze niet. Ons voor de rechtbank dagen, zou immers ook betekenen dat ze zelf voor de rechtbank zouden moeten komen.
De strijd tegen de walvisvaart in de Zuidelijke Oceaan is belangrijk voor Sea Shepherd, net als voor Greenpeace, een organisatie die u mee oprichte. Werkt u samen op het terrein?
Wij zouden dat wel willen, maar zij niet. Als we de walvisvloot op het spoor zijn, geef ik de coördinaten door - zij doen dat niet. Greenpeace filmt de walvisvaarders bij het doden van de walvissen. Maar ze blijven doden. Wij komen er aan, ze stoppen meteen met de jacht en ze maken dat ze weg zijn. En wij houden ze zo lang mogelijk op de vlucht. Want zolang ze vluchten, doden ze geen walvissen.
Greenpeace doet toch meer dan enkel toekijken? We kennen allemaal de beelden van halsbrekende toeren in rubberbootjes.
Ja, maar die techniek werkt niet echt. Ik heb ‘m uitgevonden in mijn beginjaren bij Greenpeace. Het werkte niet in 1975 en het werkt nu ook niet. Het videomateriaal ziet er wel spectaculair uit, maar het stopt de walvisjacht niet. Greenpeace is te veel een “feel good” organisatie geworden. Mensen worden lid om zich beter te voelen, om hun geweten te sussen. Als ik het budget had waar Greenpeace over beschikt, dan ben ik vrij zeker dat we de walvisjacht wereldwijd zouden stoppen. En we zouden dat in een jaar tijd doen. Greenpeace neemt natuurlijk meer hooi op de vork dan enkel de oceanen. Wij focussen daar heel erg sterk op.
De radicale aanpak van Sea Shepherd maakt samenwerking met andere milieubewegingen moeilijk?
We zijn de “vrouwen van plezier van de milieubeweging”: veel mensen sympathiseren met ons, maar ze willen niet openlijk met ons gezien worden. Maar dat geeft niet. Onze klanten zijn geen mensen. Het zijn walvissen en zeehonden, schildpadden en vissen. Dat maakt ons immuun voor kritiek. Toen we de helft van de IJslandse walvisvloot tot zinken brachten, zei een voormalige collega bij Greenpeace dat het onvergeeflijk was wat we daar gedaan hadden. Ik zei: “We hebben die schepen niet voor jou tot zinken gebracht, of voor Greenpeace of andere mensen. We deden het voor de walvissen. Zoek me maar één walvis die de actie afkeurt.”
Niet alleen uw aanpak is controversieel maar ook heel wat van uw uitspraken. Zo zegt u dat het hypocriet is om voor het milieu op te komen zonder vegetariër te zijn.
Kijk, wat mensen niet weten is dat 50 procent van alle vis die uit de oceanen gehaald wordt, niet bestemd is voor menselijke consumptie maar voor vee. Het varken is het grootste zeeroofdier ter wereld.
Al Gore roept uit dat de klimaatverandering een groot probleem is en dat we minder co2 moeten uitstoten. Maar wat hij er niet bij zegt, is dat de vleesindustrie een veel grotere uitstoter is dan de automobielsector. Je kunt beter een vegetariër zijn die met een vervuilende hummer rijdt, dan een vleeseter op een fiets. Hetzelfde geldt voor waterconsumptie: we proberen allemaal minder lang te douchen om enkele liters water te besparen. Maar het kost duizenden liters water om één biefstuk te produceren.
Bedoelt u dat veel milieubewegingen op de verkeerde zaken focussen?
Wel, je bent zogenaamd “milieubewust” als je spaarlampen gebruikt en je afval recycleert. Maar niemand wil de echte veranderingen doorvoeren die nodig zijn. Hoe je reist, wat je eet, wat je draagt. Heel weinig mensen zijn daartoe bereid. We moeten ook durven praten over de ongebreidelde groei van de wereldbevolking, of de strijd tegen armoede. Niemand wil dat horen, maar de armoede uitroeien is geen oplossing voor het probleem, integendeel. Als we van China een tweede VS maken, blijft er van deze planeet geen spaander over. We moeten de rijke landen armer maken, in plaats van omgekeerd. Mensen zeggen: dat is niet eerlijk, en dat is het ook niet, maar het is wel een ecologische realiteit.
Ziet u een groeiende radicalisering van de milieubeweging als onvermijdelijk?
Absoluut. Wat wij nu doen – resultaten boeken door echte actie – is eigenlijk tijd rekken tot er iets gebeurt, tot de mensen tijdig inzien dat het moet veranderen, of tot de natuur zelf in opstand komt.
Elk ecosysteem kent drie basisregels: de wet van de biodiversiteit, die bepaalt dat er genoeg verschillende soorten moeten zijn om een systeem in leven te houden, de wet van de onderlinge afhankelijkheid tussen soorten en de wet van de eindige natuurlijke rijkdommen, die een einde stelt aan de groeicapaciteit. Er heeft nog nooit een diersoort kunnen overleven zonder die regels te eerbiedigen. En toch breekt de mens ze alle drie, elke dag. Wij moeten veranderen en volgens de wetten van de natuur beginnen te leven, of sterven. Zo eenvoudig is dat
Maar die radicalisering zal veel breder zijn dan enkel de milieubewegingen. Binnen de twintig jaar zullen er oorlogen uitgevochten worden om het milieu. In de twintigste eeuw werd er gevochten om territorium, in de 21e zal het om grondstoffen gaan. Er zal bijvoorbeeld gevochten worden over de natuurlijke rijkdommen op Antarctica. Het is een kwestie van gezond verstand: als je naar het groeiende aantal mensen en de schaarse grondstoffen kijkt, kun je niet tot een andere conclusie komen. Als mensen zonder water komen te zitten, zullen ze doden om het te krijgen.
Wordt al uw werk niet nutteloos als de klimaatverandering echt in volle hevigheid toeslaat?
De oceanen worden niet in de eerste plaats bedreigd door de klimaatverandering. Ze moeten eerst al de vernietigende visserij zien te overleven. Onze oceanen zijn voor negentig procent uitgeput. De schaal waarop er gevist wordt, is ongekend.
We vinden het ongehoord dat een olifant of luipaard wordt gedood in Afrika. Maar wat is het verschil met een haai? Je kunt ook niet alle vissen over één kam scheren, zoals nu gebeurt. Een zalm wordt vier jaar voor hij sterft, maar een heilbot wordt makkelijk 200 jaar. Sommige soorten kunnen zich maar voortplanten als ze 45 jaar oud zijn. We vissen ze sneller dan ze zich kunnen voortplanten. Nu wordt er zelfs gesproken over methodes om plankton te oogsten, de fundering van de hele voedselketen en de basis voor de zuurstof die we inademen. Driemaal raden waarvoor ze dat plankton willen gebruiken: als proteïnerijk voeder voor koeien, varkens en kippen.
Foto’s op http://media.seashepherd2.org/photographs.html