Nog maar zeven sprekers van Kawésqar in leven

De laatste zeven Kawésqar-sprekers wonen in Puerto Edén, een dorp bijna 3000 kilometer ten zuiden van de Chileense hoofdstad Santiago. Er zijn er nog meer die de taal begrijpen in steden Puerto Natales en Punta Arenas maar die leven geïsoleerd en hebben niemand om de taal mee te oefenen, zegt Óscar Aguilera.
Samen met José Tonko maakte hij digitale geluidsopnames van de taal. Ze schonken die deze maand officieel aan de Chileense Directie van Bibliotheken, Archieven en Musea (Dibam). Andere kopieën werden bezorgd aan het Archief van Inheemse Talen van Latijns-Amerika ( (Ailla) van de Amerikaanse Universiteit van Texas, het Cairns-instituut van de Auqstralische James Cook-universiteit en het Instituut van de Zuidelijke Mens van de Chileense Universiteit van Magallanes.
De taalopnames zijn vergezeld van muziek, foto’s, video’s, tekeningen, kaarten en diagrammen. De bedoeling is niet alleen de Kawésqar-taal te bewaren maar het hele culturele erfgoed van deze etnie.

Nog maar 200

Óscar Aguilera begon zijn onderzoek naar de Kawésqar in 1975. De taal was toen al met uitsterven bedreigd en men wist niets over zijn sprekers, zegt hij. “Het beeld dat men toen had van de Kawésqar was dat ze nog in het stenen tijdperk leefden. Ik trof een heel andere realiteit aan. Ze hadden hun oude manier van leven al opgegeven, maar de taal hadden ze nog bewaard.”
Volgens overheidscijfers uit 2006 zouden er nog maar tweeduizend Kawésqar over zijn, 0,2 procent van de inheemse bevolking van het land. Maar volgens Aguilera zijn het er nog maar 200, en de meesten wonen in de steden, waar ze alleen maar Spaans spreken en hun voorouderlijke cultuur vergeten zijn.
De Kawésqar – een woord dat « de mannen » betekent – leidden lange tijd een nomadisch bestaan op de eilanden voor de Patagonische kust, waar ze met hun houten kano’s het grote kanalennetwerk afvoeren. Ze beoefenden het sjamanisme.
In de jaren 1930 werd het contact met de “blanken” min of meer permanent en begon de traditionele manier van leven langzaam te verdwijnen.

Ook voor andere stammen

“Het geluidsarchief is zeer belangrijk voor het nationale patrimonium, omdat het een uitstervende etnie is”, zegt Soledad Abarca, hoofd van het Archief voor Orale Literatuur van het Dibam. “De bedoeling is om deze ervaring te herhalen voor andere inheemse volken en volkstradities.”
Voor Aguilera is het werk verre van afgelopen. “Het corpus moet verwerkt worden”, zegt hij. “Het is in de Kawésqar-taal. Men moet het transcriberen en vertalen zodat het ook gebruikt kan worden door mensen die de taal niet kennen.”