‘Nood aan hernieuwde sociale zekerheid’

“Het neoliberale dogma heeft er de afgelopen vijfentwintig jaar geen oog voor gehad dat mensen voldoende zekerheid nodig hebben om economisch te functioneren”, stelde Stiglitz tijdens de ochtendconferentie op het Wereld Sociaal Forum maandag. “Het gevolg van die eenzijdige en verengde aanpak is dat men er op de meeste plaatsen niet eens in geslaagd is om economische groei te realiseren – nochtans de enige zorg van de neoliberale ideologen.”

Stiglitz, die in 2001 de Nobelprijs Economie kreeg, overliep in zeer kort bestek de analyse die hij eerst in zijn boek ‘Globalization and its discontents’ geformuleerd had, en die hij recent uitgewerkt heeft in ‘The roaring nineties’. Daarin stelt hij telkens dat de sociale zekerheid en veiligheid ondergraven werden door de bijna maniakale strijd voor het liberaliseren van de kapitaalmarkten. “Dat marktfundamentalisme heeft geen oog voor de behoeften van de gewone mensen, maar gelooft dat er één antwoord is voor alle vragen, en dat antwoord moet noodzakelijk rijmen op liberaliseren en privatiseren”, aldus Stiglitz.

Als het zo doorgaat ziet Stiglitz de toekomst somber in. De economische instabiliteit en de sociale onzekerheid zullen het geweld in de wereld nog doen toenemen, want je kan economische kwesties nu eenmaal niet scheiden van sociale en politieke, stelde hij.

Maar hij had het ook over oplossingen, en haakte daarmee wonderwel in op de standpunten die secretaris-generaal van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) Juan Somavia zondag op het WSF verkondigde. “Dé peiler waarop een hernieuwde sociale zekerheid moet rusten, is de creatie van waardige en stabiele tewerkstelling. Die zorg zou ook centraal moeten staan in de Doha-onderhandelingsronde van de Wereldhandelsorganisatie, anders verdient hij nooit de titel ‘ontwikkelingsronde’, waarmee die besprekingen nu door het leven gaan”, vindt Stigliz. “Concreet zouden ontwikkelingslanden hun markten kunnen hebben opengesteld door markttoegang expliciet te koppelen aan werkgelegenheid.”

Stiglitz ziet nog wel een rol voor de Wereldhandelsorganisatie, “omdat een beetje multilaterale regelgeving altijd beter is dan helemaal niets”. Al geeft hij wel aan hoe diepgaand de instellingen wel moeten gewijzigd worden om te voldoen aan de echte behoeften van de mensen. Stiglitz was zelf hoofdeconoom van de Wereldbank van 1997 tot 2000, maar ontpopte zich sindsdien tot een scherpe criticus.

Een andere spreker, de Britse publicist George Monbiot, had maandag veel meer voorbehoud tegenover het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Wereldbank en Wereldhandelsorganisatie. Zij domineren de internationale economische besluitvorming, zegt Monbiot. Hun opgetelde constituties vormen een soort wereldgrondwet. Dat moet veranderen, vindt hij, en de ware macht moet opnieuw verschuiven naar de Verenigde Naties. “Binnen de VN moet de voorbijgestreefde Veiligheidsraad afgeschaft worden, ten voordele van een veel democratischer Algemene Vergadering, waarin de bevolkingsaantallen mee in rekening genomen worden voor het gewicht bij de stemmingen.”

Tot slot had Monbiot nog een woordje voor de Indiase activiste en milieuwetenschapper Vandana Shiva, die de gigantische omvang van het WSF bedreigend noemde voor de toekomst van dat Forum: “Big kan wel degelijk beautiful zijn’, zegt hij, ‘kijk maar eens om je heen. Trouwens, de echte grote problemen zoals werkloosheid en sociale zekerheid kan je alleen ten gronde oplossen op wereldschaal. Anders wordt het ene land tegen het andere uitgespeeld. Zonder een democratisch systeem op wereldschaal is een nationale democratie in toenemende mate ondenkbaar. Kijk maar naar Lula: hij is wel verkozen door de Brazilianen, maar het IMF is hem komen vertellen welke economische koers hij kon varen.”

Op de conferenties getuigden ook een aantal werknemers. Onder hen de Mexicaanse Benedicto Martínez, die de negatieve effecten van het Noord-Amerikaaanse Vrijhandelsakkoord NAFTA op de Mexicaanse sociale zekerheid kwam opsommen. De Filippijnse econoom en journalist Antonio Tujan illustreerde hoe economische globalisering volgens hem tot flexibelere arbeidsvoorwaarden en de verzwakking van de vakbonden leidt. Hij vertelde hoe in zijn land een werknemer pas lid kan worden van een vakbond als hij langer dan zes maanden voor een bedrijf werkt. Het resultaat is dat vele bedrijven mensen aannemen, maar alleen om hen te ontslaan zodra ze die termijn bereiken, aldus Tujan.

Het luidste applaus op de evenementen van maandag viel te beurt aan Stiglitz. De conferentie waaraan hij deelnam lokte een duizendtal mensen. De schattingen over het totale aantal deelnemers aan het WSF lopen ver uiteen, van 150.000 over 100.000 tot 50 à 75.000. Indien het aantal deelnemers de kaap van 100.000 inderdaad overschrijdt, zijn het er niet minder dan op de vorige editie van het WSF, vorig jaar in het Braziliaanse Porto Alegre.