Nooit meer oorlog, zeggen oude, wijze mannen

In 1993 werd Eritrea onafhankelijk, na meer dan een kwarteeuw bevrijdingsstrijd. Tot dan was het land een provincie van Ethiopië. De twee landen zijn straatarm. De regeringen in beide landen zijn ontstaan uit dezelfde bevrijdingsstrijd: de Eritreërs vochten tegen de Ethiopische bezetting en de Ethiopiërs namen het op tegen een militaire dictatuur. En zo vonden ze mekaar. Tot in 1998, toen de grensoorlog uitbrak tussen beide broederlanden. De gevolgen waren verschrikkelijk: 100.000 doden en 600.000 mensen die op de vlucht moesten. Het ging om een grensgeschil. De inzet was het gebied rond de grensstad Badme, die nog steeds onder Ethiopische controle staat. Eritrea en Ethiopië sloten in 2000 een staakt-het-vuren in Algiers. Sindsdien werkt er in Den Haag een Ethiopia-Eritrea Boundary Commission om het geschil definitief op te lossen. Maar het heeft voeten in de aarde. Ethiopië dreigde er vorige maand zelfs mee deze commissie te verlaten. En er hangt een nieuwe oorlog in de lucht.

De documentaire film Begraaf de speer”, die eerder deze week in première werd vertoond in het Goethe-Institut in Addis Abeba, kan de Ethiopische en Eritrese kemphanen misschien op andere gedachten brengen. Ivor Strecker en Alula Pankhurst, twee Duitse antropologen van de universiteit van Mainz, volgden het vredesproces van zeven Ethiopische stammen, die tot voor kort op voet van oorlog leefden. De film toont hoe de stamhoofden hun oorlogswapens vernietigen. De ouderen van de stam breken de speren waarmee ze hun voormalige vijanden te lijf gingen. Ze ruilen ze in voor vredesinstrumenten: schoffels om in de tuin te werken en stokken om de kudden te drijven.

Alula Pankhurst, die voor de universiteiten van Addis Abeba en Mainz werkt, stond aanvankelijk nogal sceptisch tegenover dit project. We wilden absoluut vermijden om een verkeerd beeld op te hangen: deze zeven stammen sluiten vrede en de anderen willen of kunnen dat niet.

Grazmach Surra was een van de stamhoofden die het initiatief nam voor het vredesproces. De Duitse antropoloog Ivor Strecker kreeg van de oude, wijze Afrikaan in eenvoudige bewoordingen te horen waar het allemaal om te doen was: Duitse zoon, alle mensen zijn gelijk. Hoogstens hun huidkleur kan verschillen. De buitenlander is blank, mensen zoals ik zijn zwart. Maar als we allemaal mensen zijn, hoe kunnen we dan elkaars bloed vergieten? Ik hoop dat deze boodschap doordringt tot de rest van de wereld.

Ivor Strecker is onder de indruk van de woorden van deze stamoverste: dit is een oude, wijze man uit Afrika en hij heeft heel uitgesproken ideeën over de noodzaak om tot vrede te komen in de wereld. Deze film werpt eenvoudige vragen op, zegt Strecker. Bijvoorbeeld: hoe kunnen mensen zo onrechtvaardig zijn om een oorlog te beginnen tegen anderen? En nog: zijn er geen andere alternatieven om een conflict op te lossen dan oorlog?