Obama wekt hoge verwachtingen

Overal reageren Afrikaanse staatsleiders verheugd. De nieuwe president van de VS is een man van zwarte kunne en dat is vooral een emotionele opsteker. Of de relatie tussen de VS en Afrika hierdoor zal wijzigen, is nog maar de vraag. Oumar Konaré, de ex-voorzitter van de Commissie van de Afrikaanse Unie, hoopt op een nieuwe cousinage en een vernieuwde band tussen Afrikanen en de Afrikaanse diaspora in het buitenland.
De huidige voorzitter van de Commissie, Jean Ping, verwelkomt deze ‘historische verkiezing’ en dankt ook uittredend president George Bush voor het ‘aanhouden en in feite opschroeven’ van de Amerikaanse engagementen in Afrika. Onder meer de handelsbetrekkingen namen fors toe, zeker na de African Growth and Opportunity Act.

Iran, Cuba en Noord-Korea

Obama wil praten met tegenstanders als Iran, Cuba en Noord-Korea. Toch heeft hij nu Rahm Emanuel, een voormalige medewerker van Clinton, aangewezen als stafchef van het Witte Huis, en er worden meer van zulke benoemingen verwacht. Het lijkt erop dat Obama voor een derde regering-Clinton gaat kiezen. Clinton was niet neoconservatief, maar omzeilde wel de VN om te kunnen interveniëren in Kosovo en Soedan, en hij legde met zijn ideeën over Amerika als unieke natie de basis voor acht jaar Bush.
Het is de vraag hoe veel Obama kan en wil veranderen in het buitenlandbeleid, en of dat genoeg is voor de kiezers die dat van hem verwachten. Wat hij waarschijnlijk wel kan doen: de gevangenis in Guantanamo sluiten, weer meedoen met het mondiale klimaatoverleg en de dialoog openenen met Syrië en Iran. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International heeft er bij de nieuwe verkozen president al op aangedrongen Guantanmo te sluiten.

Grotere betrokkenheid

‘Ik verwacht een grotere betrokkenheid van de VS met de VN’, zegt James Paul, directeur van Global Policy Forum. Tijdens de Bush-periode was de relatie tussen de VN en de VS ‘extreem gespannen’, vooral vanwege de controversiële oorlog in Irak, zegt Paul. Secretaris-generaal Ban Ki-moon van de VN zei bij zijn felicitatie aan Obama optimistisch te zijn over de relatie met Washington en to hopen op ‘een hernieuwd partnerschap’ onder de regering-Obama.

Euforie in China

De Chinese president Hu Jintao verklaarde direct na bekendwording van de uitslag te hopen dat de samenwerking ‘tot nieuwe hoogten stijgt’ in dit ‘nieuwe tijdperk’. Toch zegt Obama zelf dat hij de Amerikaanse positie in de wereld wil herstellen, en zegt hij China stevig te willen benaderen als het gaat om handel, klimaat en mensenrechten.
Peking is echter niet meer van plan om Amerikaanse kritiek zomaar te slikken. Het liet in de afgelopen week weten dat het niet toe wil geven op het gebied van klimaatverandering – het westen moet eerst met geld en technologie over de brug komen – en riep de VS op om de handelsbarrières te verlagen in plaats van te zeuren over de Chinese wisselkoers.
Deskundigen denken daarom dat Obama’s flinke woorden nu snel vervangen zullen worden door een gematigde benadering. ‘Onze economieën zijn van elkaar afhankelijk en Amerika heeft China nodig voor de eigen veiligheid. Geen president kan dat vergeten’, schreef Amerika-deskundige Liu Weidong in de Beijing Xinjingbao.

Te hoge verwachtingen?

Diverse experts waarschuwen echter ook voor te hoge verwachtingen ten aanzien van de regering-Obama. De samenwerking tussen de VN en de VS was onder Democratische regeringen niet altijd beter dan onder Republikeinse, zegt James Paul. ‘Onder Democraat Bill Clinton waren de betrekkingen nooit erg warm.’ George Bush senior onderhield daarentegen juist goede relaties met de VN, zegt William Luers. Verder constateert Paul dat Obama tijdens zijn campagne weinig heeft gezegd over de VN.
Paul Street publiceerde dit voorjaar een boek ‘Barack Obama and the Future of American Politics’ waarin hij waarschuwt tegen de illusie dat Obama een echt ander buitenlandbeleid zal voeren. Hij omschrijft het als de behoefte bij mensen wereldwijd om een Keizer met Nieuwe Kleren te zien -en hij stelt dat aan die behoefte met vreugde en excellent professionalisme voldaan werd door Obama en zijn campagneteam.

Pakistan onder druk

‘De overwinning van Obama zal niet meteen in het voordeel van Pakistan spelen’, denkt Ayaz Amir, columnist en lid van de Nationale Vergadering. ‘De Verenigde Staten lijken de aandacht steeds meer te verleggen van Irak naar Afghanistan. Als dat zo is, zullen we onder toenemende druk komen.’
Alle berichten over dialoog en verzoening in Afghanistan lijken namelijk niet te gelden voor het naburige Pakistan, waar onbemande en gewapende Amerikaanse spionagetoestellen met een alarmerende regelmaat aanvallen uitvoeren. De doden en gewonden die daarbij vallen, spelen in de kaart van de opstandelingen in de regio, waarschuwen analisten. Ze roepen de nieuwe Amerikaanse president op om de situatie in de Pakistaanse grensgebieden opnieuw te evalueren, en het Amerikaanse beleid in de streek te herzien.

Change we make happen

Het is nu uitkijken naar de samenstelling van de regering en naar de manier waarop Obama de overblijvende 77 dagen Bush gaat reageren op de uitdagingen die niet kunnen wachten tot hij de eed aflegt. Verder kan de nieuw verkozen president beginnen zoeken naar uitwegen uit de Irak-oorlog, uit het gigantische overheidstekort, uit de diepe verdeeldheid tussen conservatieve christenen en seculiere kiezers….
Vanaf nu wordt het een kwestie van change we make happen. Want geloven volstaat niet om de economie weer op de been te helpen of om de reputatie en het gewicht van de VS in de wereld te herstellen.